Στις 8 ∆εκεμβρίου η αμερικανική πόλη Τολέδο στο Οχάιο, έπειτα από επιστολή που έλαβε από τη Freedom From Religion Foundation, ΜΚΟ που υπερασπίζεται τον διαχωρισμό Κράτους – Εκκλησίας και εκπαιδεύει σε θέματα σχετικά με τον αθεϊσμό, απομάκρυνε τη φάτνη μπροστά από την πυροσβεστική υπηρεσία της πόλης. Η επιστολή ζητούσε την αφαίρεσή της σε ένδειξη σεβασμού προς την 1η τροποποίηση του αμερικανικού Συντάγματος και τη διαφορετικότητα: «Εχοντας τη φάτνη σε κοινή θέα, η πόλη δεν τηρεί τη θρησκευτική ουδετερότητα», καθώς «η παρουσία της σε δημόσια περιουσία είναι διχαστική, περιττή και ακατάλληλη» («Το Βήμα», 17/12). Την ίδια στιγμή, η ηλεκτρονική έκδοση της «Κ» έκανε γνωστό ανήμερα τα Χριστούγεννα ότι η ευχή του Μοχάμεντ Σαλάχ, του Αιγύπτιου άσου της Λίβερπουλ, για «Καλά Χριστούγεννα» στα social media προκάλεσε έντονη αντίδραση ομοθρήσκων του μουσουλμάνων. Αλλά και στα καθ’ ημάς, ποιος δεν θυμάται τον θόρυβο που προκάλεσε προ τετραετίας (2019) η απόφαση της δημοτικής αρχής Αιγιαλείας να επιλέξει για τον χριστουγεννιάτικο στολισμό της κεντρικής πλατείας δύσμορφους καλικάντζαρους αντί για την παραδοσιακή φάτνη…
Δεν είναι ασφαλώς πρώτη φορά που τα Χριστούγεννα αναδεικνύονται σε «σημείο αντιλεγόμενο». Το 2006 στη Βρετανία είχε κηρυχθεί «Πόλεμος κατά των Χριστουγέννων», με στόχο την απαγόρευση στολισμών και εορταστικών εκδηλώσεων στο όνομα –ή φόβο;– ενδεχόμενης προσβολής πιστών άλλων θρησκειών, ιδιαιτέρως μουσουλμάνων. Αλλωστε, στην Αμερική βρίσκεται από ετών σε εξέλιξη μία αντιμαχία εάν πρέπει να καταργηθεί η ευχή «Καλά Χριστούγεννα» (Merry Christmas) και να αντικατασταθεί από την ουδέτερη και πολιτικώς ευπρεπέστερη «Καλές γιορτές» (Season’s greetings)…
Το θέμα έφτασε και στα δικαστήρια. Για παράδειγμα, τον Νοέμβριο 2016, το γαλλικό Συμβούλιο της Επικρατείας κλήθηκε να αποφανθεί για το επιτρεπτό ή μη της τοποθέτησης μιας φάτνης Χριστουγέννων από δήμους σε δημόσιο χώρο. Το Δικαστήριο, δεσμευόμενο και από τον «κοσμικό» χαρακτήρα της Γαλλικής Δημοκρατίας (laïcité), αποφάνθηκε ότι επιτρέπεται η τοποθέτηση φάτνης και γενικώς θρησκευτικών συμβόλων σε δημόσιους χώρους, αρκεί να μην αποτελεί πράξη προσηλυτισμού ή επιβολή μιας συγκεκριμένης θρησκευτικής άποψης…
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ζούμε σε θρησκευτικά πλουραλιστικές και συμπεριληπτικές κοινωνίες, όπου η συνύπαρξη ετερόκλητων ομάδων δοκιμάζει καθημερινά τις αντοχές τους. Στη συνάφεια αυτή, το δικαίωμα θρησκευτικής ελευθερίας για όλους, ιδίως για τις μειοψηφίες, πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτα σεβαστό και αναγνωρισμένο. Στην προκειμένη περίπτωση ο στολισμός των πόλεων ενόψει Χριστουγέννων αποτελεί μόνο το εξωτερικό –άρα επουσιωδέστερο– περίβλημα της γιορτής. Αλλο είναι το βαθύτερο και ουσιαστικότερο μήνυμά της, το οποίο δεν υπηρετείται όταν ο κοσμικός εορτασμός υπερακοντίζει τη θρησκευτική γιορτή. Οταν ο τύπος εξοβελίζει το μυστήριο. Οταν το «φαίνεσθαι» επικρατεί του «είναι». Ομως, από τη στιγμή που ο «αχώρητος παντί» χώρεσε σε μια ταπεινή φάτνη, δεν δικαιολογείται εμείς να μην μπορούμε να χωρέσουμε στη ζωή μας τον «άλλον», τον «ξένο», τον «διαφορετικό». Ωστόσο, νομίζω ότι αυτό δεν επιτυγχάνεται με τέτοιες περίεργες θεωρήσεις, οι οποίες, αποτελώντας εκφάνσεις ενός άκρατου «δικαιωματισμού» και συνδηλώσεις της νεωτερικότητας, που αντιμάχεται, μεταξύ άλλων, τη θρησκεία, ως «κατεστημένη αυθεντία», επιχειρείται να δικαιολογηθούν στο όνομα της πολυπολιτισμικότητας και της πολιτικής ευπρέπειας (political correctness)… Αντιθέτως, οι προσεγγίσεις αυτές υποδαυλίζουν, έστω ανεπίγνωστα, μεγαλύτερες διαιρέσεις από όσες παρεξηγήσεις προτίθενται να επιλύσουν…
* Ο κ. Γεώργιος Ι. Ανδρουτσόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής του Εκκλησιαστικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και δικηγόρος.
