Εχει καταντήσει κάπως φτωχή ερμηνευτικά η χρήση αυτού του μετα-κάτι. Σαν λεκτικό μικρόβιο, ένας απίστευτα κουλ ιός, υπέροχα δημοφιλής στην καθομιλουμένη. Κάτι κρύβει, όμως, το διαρκές πέρασμα της (μη επιστημονικής) γλώσσας από το μετα- (και στις άλλες γλώσσες από το post-). Είναι σαν να γλείφεις μια πληγή στο στόμα, δεν μπορείς ν’ αντισταθείς ακριβώς, δεν είσαι σίγουρη ότι δεν ωφελεί. Γιατί στο μυαλό και μετά στο στόμα έρχεται αυτό το πράγμα πρώτο; Και μάλιστα πλέον για διάφορες καταστάσεις, από τη δυσερμήνευτη πολιτική μέχρι τις παραστατικές τέχνες που είναι μετα – μετα – μετα;
Υποδηλώνει μια νοσταλγία: άλλοτε ήταν αλλιώς, τώρα είναι έτσι. Ακόμη κι αν αντικείμενο νοσταλγίας είναι απλώς μια φαντασίωση. Σαν να υπήρχαν άλλες προσδοκίες. Λες και προσπεράστηκαν ξώφαλτσα διάφορα ορόσημα, διάφορα πράγματα συγκεκριμένα και προσδιορίσιμα, και τώρα τα βλέπουμε πίσω μας από το μετα-σύμπαν μας, κι όλο αυτό μας φέρνει αμηχανία. Αυτό ακριβώς το σύμπαν ρέει, έχει κάτι ραγδαίο και κατεπείγον και απροσδιόριστο, και ίσως γι’ αυτό όλα φαντάζουν τόσο «μετα». Ή άλλοτε δείχνει πως ξεμπερδέψαμε με κάτι παραδοσιακό, είμαστε σε μια νέα εποχή, δύσκολο να βρεις όμως τα συστατικά της.
Σαν να μην μπορούμε να βρούμε ακόμη τις λέξεις ανάμεσα σε κάτι και σε κάτι άλλο. Σαν όλα να τελούν υπό μία διαρκή ροή και διαμόρφωση κι αυτό να νομιμοποιεί κάπως έναν φευγαλαίο –εύκολο πλέον– χαρακτηρισμό. Μπορεί να είναι διανοητική τεμπελιά. Ισως σκέτη λεκτική χιπστεριά και «κούλνες». Ισως μια ακριβής έκφραση αμηχανίας μπροστά στη μετεξέλιξη, τη μεταμόρφωση των πραγμάτων. Διευρύνει, όμως, την κατανόηση μας ή παραπλανά. Λέμε, για παράδειγμα «μεταπολιτική» – άλλοτε ήταν τόσο πολιτική η πολιτική, τώρα ξέφτισε;
Συμμετέχοντας στο λεκτικό παιχνίδι, σκεφτόμουν πως η Αθήνα δεν έχει πια χειμώνες αλλά μετα-φθινόπωρο. Μία κατάσταση διαρκώς μεταβαλλόμενης αίσθησης της θερμοκρασίας μες στη μέρα, μία διαρκής αλλαγή του καιρού μέχρι το μεγάλο, πολύμηνο καλοκαίρι. Μια αλλοπρόσαλλη ενδυματολογική συνθήκη στους δρόμους – χειμερινά πουλόβερ, ανοιξιάτικες ζακέτες, καλοκαιρινά σορτς, ανάκατα, σαν να ’ριξε ο άλλος πάνω του την ντουλάπα του.
Και σκεφτόμουν όλα αυτά που χάνουμε τους χειμώνες. Αυτή τη χειμερινή ακινησία του κρύου. Το κοίταγμα προς τα μέσα λόγω σκοταδιού ή ομίχλης. Το χουχούλιασμα. Την αίσθηση πως είναι μια μεγάλη νίκη οι βόλτες. Σκεφτόμουν πόσο ανθυγιεινό και περίεργο είναι να έχουμε έναν καιρό που μας επιτίθεται με ύπουλες, αφύσικες ζέστες, μικρόβια, πλημμύρες και βροχές.
Ισως ακόμη και για την κλιματική κρίση να χρειάζονται νέες λέξεις. Η φράση φύρανε. Στην αρχή μετέδιδε κάτι το κατεπείγον. Τώρα η έξαψη που προκαλούσε έχει χαθεί. Αδυνατεί να συλλάβει τη διάλυση του περιβάλλοντος από τα ιδιωτικά τζετ, τις εξορύξεις και τις καταναλωτικές συνήθειες. Δεν λέει τίποτα για τη σύγχυση που προκαλούμε στα ζώα. Δεν μιλάει για την απληστία, τις ανισότητες, τις καταστροφές (στη χώρα μας έχουμε ήδη φονικά παραδείγματα: φωτιές, πλημμύρες). Δεν λέει τίποτα για την αποτυχία της τοπικής και παγκόσμιας ηγεσίας να συμφωνήσει και να εφαρμόσει πολιτικές προστασίας, ειδικά των πιο αδύναμων, που πάντα την πατάνε χειρότερα. Δεν συζητιέται στα σοβαρά τι πρέπει να κάνουμε εμείς, η καθεμιά μας, για να συμβάλουμε στη συλλογική προσπάθεια, επειδή δεν υπάρχει τέτοια συλλογική προσπάθεια – δεν είμαι καν σίγουρη ότι ανακυκλώνουμε αποτελεσματικά, δεν γίνεται μαζική εκπαίδευση του κοινού στο θέμα, μόνο από ιδιώτες ως συγκεκαλυμμένη διαφήμιση.
Πρόσφατα προχωρούσα μέσα σε μια αρκετά αδιάφορη έκθεση φωτογραφίας με δέντρα. Κάποιοι/ες είχαν σκεφτεί να φωτογραφίσουν κορμούς, κλαδιά. Κι ήταν όλο τόσο ζοφερό, γιατί η φωτογραφία πάντα έχει κάτι θανατερό για εμένα, αλλά κυρίως σκεφτόμουν πώς εξηγείται όλο αυτό το άγχος της τέχνης να πιάσει τη φύση τώρα; Μας λείπουν οι λέξεις και τις ψάχνουμε. Κι επίσης, σ’ αυτήν την εποχή, όπως και σε άλλες, ακόμη και απολύτως μέτριοι δημιουργοί (μιλάω από την πείρα μου), καταγράφουν αυτό που χάνεται ή παρακμάζει ή ξεθυμαίνει, συχνά χωρίς να το καταλαβαίνουν και οι ίδιοι.
