Γράφαμε αυτές τις μέρες για ζητήματα που προκύπτουν διαρκώς λόγω των συνεχών, συχνά ιλιγγιωδών, τεχνολογικών αλμάτων. Ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη διαχείριση του χρόνου και της συγκέντρωσης, με τη σύγχυση ανάμεσα στο δημόσιο και στο ιδιωτικό ή ανάμεσα στον βαθύτερο εαυτό και στην εικόνα που προβάλλουμε προς τα έξω, με την αντίληψή μας γύρω από το τι είναι πραγματικό και τι όχι.
Λέγαμε επίσης χθες ότι το πρόβλημα δεν είναι αυτή καθαυτήν η τεχνολογία, το έξυπνο κινητό ή τα κοινωνικά δίκτυα, όσο το ότι η πρόσληψη, η υποδοχή κάθε νέου πράγματος στις ζωές μας δεν γίνεται εντός των ορίων του, με αποτέλεσμα να χάνουμε κι εμείς οι ίδιοι τα δικά μας όρια.
Πολλοί, για παράδειγμα, μιλούν για τη φωτορρύπανση, κάτι δηλαδή παλαιότερο και απλούστερο συγκριτικά με την τεχνητή νοημοσύνη ή την εικονική πραγματικότητα και όσα συνιστούν αιχμή της τρέχουσας τεχνολογικής εξέλιξης.
Πράγματι, έχουμε μετατρέψει τη νύχτα σε μέρα χάρη στον ηλεκτρισμό. Ακόμα μέσα μας φωλιάζει ο φόβος του σκοταδιού που κατέτρεχε τον άνθρωπο στις σπηλιές. Οι εσωτερικές μας διάρκειες έχουν πολύ μεγαλύτερο βάθος απ’ όσο οι νέες ταχύτητες μας κάνουν να νομίζουμε. Ο αρχέγονος φόβος του σκότους συνιστά ψυχολογικό κατάλοιπο, όπως, ανάλογα, οι εναπομείναντες φρονιμίτες στις οδοντοστοιχίες μας συνιστούν βιολογικό κατάλοιπο από τη μακρινή εποχή πριν από την ανακάλυψη της φωτιάς, όταν καταναλώναμε τη σάρκα των ζώων ωμή, συνεπώς χρειαζόμασταν τους φρονιμίτες για να μασήσουμε το ωμό κρέας.
Η χρήση του φωτός βγήκε εκτός ορίων. Κάτι έχουμε χάσει εξαιτίας αυτού, εδώ και πολύ καιρό: από την εσωτερική γαλήνη μιας φυσικής νύχτας έως ακόμα τη ρομαντική ή υπαρξιακή ενατένιση του έναστρου ουρανού. Μικρές απώλειες που όμως οδηγούν σε μεγάλες κρίσεις.
Δίχως να το έχουμε καταλάβει, η τεχνολογική ανάπτυξη δεν σημαίνει αυτομάτως και πρόοδο του ανθρώπου πλέον. Περισσότερο σημαίνει διαρκή υπακοή στα εργαλεία, παθητική σύνδεση, σωματική και ψυχική, με αυτά: το κινητό, το λάπτοπ, τα έχουμε διαρκώς πάνω μας κι αν τα χάσουμε έστω και λίγο, ή αν χαλάσουν, εύκολα πανικοβαλλόμαστε.
Κάποτε όλα γίνονταν στο όνομα ενός μέλλοντος που θα λύσει όλα τα προβλήματα, μα η φρενήρης τεχνολογική ανάπτυξη έχει πια αποκτήσει μια δική της αυτοτέλεια, μια νομοτέλεια που δεν έχει χώρο για τον άνθρωπο.
Παράδοξο: Η τεχνολογική και επιστημονική εξέλιξη φέρει μαζί της πολλά θετικά για τον άνθρωπο. Ζούμε περισσότερο, για παράδειγμα – τι πιο ουσιαστικό από αυτό; Κι ωστόσο, ζούμε προσπαθώντας να τεντώσουμε το παρόν σαν λάστιχο ώσπου να σπάσει. Ζούμε ζαλιστικά για την έκρηξη των στιγμών και την ικανοποίηση των επιθυμιών δίχως στοιχειώδη διασύνδεση αυτών με το παρελθόν και το μέλλον. Μα την τεχνολογία δεν την αφορούν αυτές οι ανθρώπινες παράμετροι. Απολαμβάνει τη δική της κούρσα, ένα μαραθώνιο με απότομα σπρινταρίσματα.
Μεταβατική, ρευστή εποχή όντως. Εχουμε να δούμε –και να φοβηθούμε– πολλά μέχρι να ξαναβρούμε κάποια στοιχειώδη ισορροπία.
