Είμαστε αλλόκοτα πλάσματα οι γυναίκες; Αν θεωρήσει κανείς ότι η κινηματογραφική ηρωίδα του «Poor Things», Μπέλα Μπάξτερ, έχει κάτι αρχετυπικό και όχι μόνο παράδοξο στον τρόπο που συμπεριφέρεται, τότε το γυναικείο οικοδόμημα, παρότι ετερόκλητο, έχει ισχυρούς, ανθεκτικούς αρμούς. Στην πολυβραβευμένη ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, η Μπέλα είναι προϊόν ενός πειράματος. Εγκέφαλος μωρού σε γυναικείο (εφηβικό μάλλον) σώμα. Πολύ γρήγορα μαθαίνει να μιλάει με ευγλωττία, να κάνει σύνθετες σκέψεις εκεί που άρθρωνε με δυσκολία αναποδογυρίζοντας λέξεις και συλλαβές, να κινείται με ροή εκεί όπου το βάδισμά της θύμιζε μηχανική κούκλα. Αντλεί ηδονή από το σεξ, που ανακαλύπτει, την πρώτη φορά, χωρίς ανδρική παρέμβαση, δεν το συνδέει με τον έρωτα, το συναίσθημά της δεν έχει να κάνει καθόλου με τις ανθρώπινες σχέσεις. Είναι αυτάρκης, χειραφετημένη, παίρνει τη ζωή της στα χέρια της, επιβιώνει «εξελίσσοντας» τις ίδιες ακριβώς μεθόδους που γνώρισε μόλις είδε για πρώτη φορά το φως, στο εργαστήριο του δρος Γκόντγουιν Μπάξτερ, στο βικτωριανό Λονδίνο.
Πριν από πέντε χρόνια, με αφορμή την «Ευνοούμενη», οι New York Times είχαν κάνει μια εύστοχη παρατήρηση για τον κινηματογραφικό κόσμο του Λάνθιμου, γράφοντας γι’ αυτό το «σκοτεινά σουρεαλιστικό και αμήχανα αστείο μέρος, στο οποίο αντικρίζεται το είδωλό μας, κάτω από ένα παραμορφωτικό φως». Ταιριάζει, μου φαίνεται, και με το σκηνογραφικό, ενδυματολογικό και οπτικό «τοπίο» του «Poor Τhings». Αλλά και με αυτό που είχε πει ο ίδιος δημιουργός για τη «Βληχή», μια βωβή, μικρού μήκους ταινία, γυρισμένη στην Τήνο, που παρουσίασε το 2022 στην Εθνική Λυρική Σκηνή: «Ο στόχος ήταν να γυρίσουμε μια ταινία πέρα από χρόνο και τόπο. Η ιστορία να είναι άχρονη». Κάπως έτσι συμβαίνει και με την πρόσφατη εντυπωσιακή παραγωγή του. Είναι ένα σύμπαν με χρώματα και σχήματα παραμυθιού, που εύκολα θυμίζουν εφιάλτη. Μπορεί να βασίζεται στο ομότιτλο βραβευμένο μυθιστόρημα του Σκωτσέζου συγγραφέα Αλασντερ Γκρέι –σε σενάριο του Τόνι ΜακΝαμάρα– αλλά τα υλικά είναι του Λάνθιμου. Μοιάζουν αθώα και αφελή αλλά είναι δηκτικά, απρόβλεπτα στις αντιδράσεις τους, εξαρτώνται από τις συνθήκες πειράματος στις οποίες τα «δοκιμάζει» ο σκηνοθέτης τους. Από την πίεση και τη θερμοκρασία στην οποία υποβάλλονται.
Στο αλλόκοτο, γυναικείο σύμπαν του «Poor Τhings», δεν μένει κανείς αμέτοχος. Ολοι και όλα επηρεάζονται.
Η ηθοποιός Εμα Στόουν είδε στην Μπέλα Μπάξτερ, που ενσαρκώνει, «ένα ρόλο που μιλάει για την αποδοχή του τι είναι να είσαι γυναίκα, ελεύθερη, τι σημαίνει να έχεις αυτοπεποίθηση, αλλά και να είσαι λίγο σαστισμένη με τον κόσμο». «Σαστισμένη», πράγματι, είναι η Μπέλα. Οσο γνωρίζει, τόσο σαστίζει. Εως τη στιγμή που συνειδητοποιεί πως πρέπει να λυγίσει τους κανόνες που θέλουν τη γυναίκα να υπομένει, μέχρι θανάτου, αδύναμη να βάλει τους όρους της. Δεν καταργεί τους κανόνες· τους κάμπτει, τους δίνει ένα άλλο σχήμα: ο παρανοϊκός και μοχθηρός σύζυγος μεταμορφώνεται, μεταλλάσσεται για την ακρίβεια, σε ένα είδος που τρέφεται όπως η κατσίκα. Στο αλλόκοτο, γυναικείο σύμπαν, δεν μένει κανείς αμέτοχος. Ολοι και όλα επηρεάζονται. Τα υφάσματα πότε άκαμπτα πότε κυματιστά, τα αντικείμενα, οι ήχοι (και η μουσική σύνθεση), η φύση, οι πόλεις, τα κτίρια.
Η συμβουλή του δρος Γκόντγουιν Μπάξτερ είναι «να τεμαχίζεις με στοργή». Και αυτό κάνει, επί της ουσίας. «Τεμαχίζει» για να μην «τεμαχιστεί». Και αν η στοργή εμπεριέχει συναίσθημα, το οποίο δεν διαθέτει η Μπέλα, η κίνηση γίνεται ψυχρά και προσεκτικά, παρά το εμφανώς άγαρμπο των κινήσεων. Χειρουργικά. Η απουσία οποιασδήποτε εμπλοκής στη σχέση με τον εραστή καζανόβα Ντάνκαν, ο οποίος την παρασύρει σε μια ευρωπαϊκή οδύσσεια, ένα πολυτελές ταξίδι με πλοίο, γεμάτο από χαρούμενα «χοροπηδητά» (έτσι αποκαλεί η Μπέλα το σεξ) και αισθήσεις, στο τέλος τον τρελαίνει. Εκείνος την ερωτεύεται παράφορα, εκείνη αποσπά την απόλαυση αλλά απορρίπτει οποιαδήποτε δέσμευση. Μαθαίνοντας τον κόσμο, γίνεται δικός της.
