Την περασμένη Κυριακή εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους της Γερμανίας κατά της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (της AfD). Πέτυχα την πορεία στη Λειψία (μία Κυριακή) και στο Πότσνταμ (μία άλλη Κυριακή). Το πλήθος ήταν πραγματικά ζωηρό και ετερόκλητο. Κρατούσαν χαρτόνια με συνθήματα κατά του ρατσισμού, τα μωρά τους, τα σκυλιά τους και διάφορες σημαίες. Υπήρχαν η σημαία της antifa και η σημαία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η σημαία της Ουκρανίας και η σημαία για τα δικαιώματα των γκέι, κοκκινόμαυρα πανιά και αυτά των πρασίνων. Υπήρχαν το μπλοκ των σοσιαλιστών και ομάδες του αναρχικού χώρου, πλάι πλάι. Κυρίως υπήρχαν απλοί πολίτες, χιλιάδες τέτοιοι, που στέκονταν όρθιοι μες στην παγωνιά, χωρίς πανό, χωρίς τίποτα, μιλούσαν με την παρουσία τους.
Σύμφωνα με αναλυτές, δεν υπάρχει κάποιος εντελώς σαφής στόχος αυτών των διαδηλώσεων. Είναι λίγο σαν τις Παρασκευές για το Μέλλον που αφορούσαν την κλιματική κρίση και που τις τσάκισε η πανδημία. Το γενικό αίτημα φαίνεται να είναι η δημοκρατία, η προστασία και η τήρηση του συντάγματος και το ανάχωμα στη σαφή απειλή εκφασισμού. Τα κίνητρα των διαδηλωτών είναι –όπως πάντα– πολύ διαφορετικά. Κάποιοι τρόμαξαν με το σπάσιμο ενός ταμπού: πλέον μπορεί κανείς να λέει καθαρά πως δεν θέλει μετανάστες στη Γερμανία και να εκλέγεται. Και μάλιστα, άνετα μπορεί κανείς να μιλάει για μια πιο γερμανική Γερμανία, κι όλο αυτό είναι κάπως.
Αλλοι έχουν μετανάστες γονείς ή συντρόφους, κάποιοι αγωνιούν απλώς για την αξιοπρέπεια της πατρίδας τους, μερικοί προφανώς αισθάνονται καθήκον τους να αντιστέκονται στον φασισμό και στην ακροδεξιά απειλή σε κάθε περίπτωση, άλλοι νιώθουν πως είναι οι επόμενοι που θα βρεθούν στο στόχαστρο (έτσι μπορώ, εν μέρει, να εξηγήσω τις σημαίες με το ουράνιο τόξο) και άλλοι, οργανώσεις γιαγιάδων και υπερηλίκων, για παράδειγμα, αισθάνονται, κάποια βαριά ευθύνη.
Οπως αφηγούνται στον γερμανικό Τύπο, θυμούνται ή τους έχουν διηγηθεί πώς είναι μια κλειστή, χωρισμένη και διαιρεμένη Ευρώπη. Σίγουρα έχουν ζήσει το μίσος, έχουν γαλουχηθεί σ’ αυτό. Πρέπει να τους φαίνεται μεγάλο πισωγύρισμα όλο αυτό κι έτσι στέκονται σε θερμοκρασίες κολλημένες γύρω από το μηδέν, μερικές στο αναπηρικό τους καροτσάκι ή με το καθισματάκι τους, άλλες όρθιες, όπως όπως, και διαδηλώνουν. Μερικοί γονείς συμμετέχουν με το παιδί τους, είναι και ευκαιρία να τους πουν κάποια πράγματα για το παρελθόν της χώρας.
Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν το μέγεθος. Ακόμη και συντηρητικές εκτιμήσεις μιλούν για ογκώδεις διαδηλώσεις στο Αμβούργο, το Ανόβερο, στη Φρανκφούρτη και αλλού με δεκάδες χιλιάδες στους δρόμους. Αλλά και η ειρηνική ένωση ενός πραγματικά ετερόκλητου πλήθους με βασικό στόχο το ανάχωμα στον ρατσισμό. Ομάδες πολύ διαφορετικών ατόμων (τουλάχιστον φαινομενικά και κοιτώντας το απ’ έξω) στέκονταν ειρηνικά και αγνοούσαν επιδεικτικά τους πολιτικούς τους αντιπάλους. Σίγουρα κάποιους θα τους εκνεύριζε η σημαία της Ε.Ε. ή του Ισραήλ, άλλους τα κόκκινα λάβαρα ή τα πιο επιθετικά συνθήματα με βρισιές κατά της AfD. Αλλωστε όλα αυτά συμβαίνουν σε μία καθόλου ήσυχη περίοδο για τη χώρα, που παλεύει διαρκώς με την εθνική της ενοχή λόγω του πολέμου στο Ισραήλ και μίας πολύ ευρείας, κρατικά δοσμένης ερμηνείας του όρου αντισημιτισμός, που κόβει προς διάφορες μεριές την κριτική προς τη γερμανική κυβέρνηση ή το κράτος του Ισραήλ.
Κι όμως, όλοι διαδήλωναν ενωμένα και ειρηνικά, με το διαφορετικό πρόσημό του ο καθένας, ενώ οι περισσότεροι απλώς στέκονταν, απλοί δημοκρατικοί πολίτες. Σαν να υπονοούσαν με την παρουσία τους πως υπάρχουν διαφορές και χάσματα, πως μέσα σε μία δημοκρατία έχουμε διαφορετικά συμφέροντα, αξίες, ιεραρχήσεις και ιδεολογίες, αλλά για να μπορεί κανείς να διαφωνήσει στα επιμέρους πρέπει πρώτα να εξασφαλίσει τα στοιχειώδη. Οτι η χώρα και η Ευρώπη δεν θα ξανακυλήσουν στον αυτοεξευτελισμό του ναζισμού, στη μιζέρια των κλειστών συνόρων και των κλειστών χωρών και, γενικώς, στην ακροδεξιά παράνοια. Εχει κάτι ανατριχιαστικό η άνοδος των ναζί στη Γερμανία, όμως κι αλλού δεν απαιτεί λιγότερη εγρήγορση.
