Ο Ελον Μασκ ανακοινώνει την επιτυχή εμφύτευση τσιπ σε άνθρωπο. Νιώθω αμήχανα. Οχι επειδή η τεχνολογία μοιάζει εδώ και καιρό κάπως «φανταστική» (άλλωστε ποιος δεν θέλει να καταλάβουμε καλύτερα τον εγκέφαλο, τις αρρώστιες του κ.λπ.;). Πιο πολύ μ’ ενοχλεί αυτό το «ο Ελον Μασκ ανακοινώνει». Στους πάγκους όλων των βιβλιοπωλείων, στην Ελλάδα, στο εξωτερικό, στα αεροδρόμια είναι το πρόσωπό του, η αυτομυθολόγησή του. Τα κέρδη του δεν είναι κέρδη θνητού. Οι απευθύνσεις του έχουν κάτι από το στυλ του μονάρχη που ευεργετεί και σπλαχνίζεται.
Οπως έχει δείξει ο Πικετί στο Κεφάλαιο Και Ιδεολογία, οι ελάχιστες τεχνολογικές εταιρείες που ελέγχουν το Ιντερνετ πετυχαίνουν εξαιρετικά να παρασιτούν χωρίς να το δείχνουν. Ανακαλύψεις, εφευρέσεις ή λύσεις σε ανθρώπινα προβλήματα που βασίζονται σε έρευνα και δουλειά αιώνων παρουσιάζονται ως ολόδικά τους επιτεύγματα. Η συστηματική υποτίμηση του έργου ερευνητών, πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και ινστιτούτων είναι λογικά αναγκαία για τη ρητορική του σωτήρα που κάπως «νομιμοποιεί» την κυριαρχία τους (παίζουν χωρίς αντίπαλο).
Η ρομαντική εποχή ενός Ιντερνετ ελεύθερου, περίεργου και ζωηρού έχει παρέλθει. Υπάρχει ένα χάσμα που σχεδόν μπορείς να το πιάσεις πια: από τη μία οι ηγέτες της τεχνολογίας που πλέον ζουν καλύτερα από τους βασιλιάδες άλλων εποχών και από την άλλη ο απλός κόσμος. Μέσα στον απλό κόσμο τα χάσματα διευρύνονται. Οι άνθρωποι που αξιοποιούν τις τεχνολογίες σχεδόν ζουν σε άλλο σύμπαν σε σχέση μ’ αυτούς που βλέπουν στο Ιντερνετ μόνο memes. Οι τελευταίοι, ανάλογα με τη χώρα, το σύστημα εκπαίδευσης κ.λπ. δεν αποκλείεται να βρεθούν μέσα σε μία από τις πολλές λακκούβες φτώχειας και μίζερης απασχόλησης που στήνονται ειδικά για αυτούς.
Ακόμα και οι βασιλείς, πάντως, περιορίζονταν και περιορίζονται από Συντάγματα. Από κανόνες εθιμοτυπίας. Από τον φόβο της οργής του κόσμου. Στην περίπτωση των πέντε-έξι πλουσίων που έχουν εποικίσει το μυαλό μας δεν υπάρχει φόβος ξεσηκωμού. Ο απλός κόσμος αποδέχεται ευχαρίστως την αλλαγή στο πλαίσιο επικοινωνίας όποτε ο Ζάκερμπεργκ θέλει να δοκιμάσει κάποιο νέο σχήμα και γκρινιάζει που το Ιντερνετ έχει απορροφηθεί και υπερσυγκεντρωθεί ως χώρος, αλλά μέχρι εκεί.
Παράλληλα, από την πανδημία και μετά, υπάρχει μια υπερπολιτικοποίηση, μια μαζική, κατακερματισμένη, κακή συζήτηση για τα πολιτικά ζητήματα, ένας σπασμένος διάλογος, που δεν μεταφράζεται ούτε σε κάποιου είδους κίνημα ούτε σ’ εκλογική συμμετοχή (στη χώρα μας η αποχή κέρδισε σ’ όλες τις πρόσφατες αναμετρήσεις). Η παθητικότητα είναι η κατάστασή μας, όμως η πιο εντυπωσιακή εκδοχή της είναι η παράλυση μπροστά στα κέφια των συγκεκριμένων τεχνο-ηγετών.
Οι εκλεγμένοι ηγέτες παρακολουθούν κι αυτοί κάπως παθητικά και παραλυμένοι. Τους ανακοινώνονται πράγματα και στη δική τους περίπτωση. Δεν είναι συμμέτοχοι. Δεν τους πήρε κανείς την άδεια για τις διάφορες εξελίξεις. Βασικό τους μέλημα είναι να προσλάβουν στρατιές επαγγελματιών του κενού (δημιουργούς περιεχομένου για τα σόσιαλ, συμβούλους «επικοινωνίας») ώστε να τους καταστήσουν συμπαθείς στο παραλυμένο κοινό. Θετική εξαίρεση είναι η Ε.Ε. που προσπαθεί να βάλει φρένο στην ασυδοσία στις πλατφόρμες. Αν οι ευρωεκλογές δυναμώσουν αυτές τις τάσεις εντός της Ενωσης, ίσως να υπάρχει κάποια μικρή ελπίδα. Μόνο στιβαρές, αποφασιστικές ενώσεις κρατών μπορούν να θέσουν ένα πλαίσιο ελέγχου και λογοδοσίας γύρω απ’ όλα αυτά.
Ακόμη και η εξερεύνηση του Διαστήματος, πεδίο επίδειξης κρατικής ισχύος και ψυχροπολεμικών ανταγωνισμών άλλοτε, έχει γίνει ιδιωτική υπόθεση στα χέρια του Μασκ. Ο ίδιος μάλιστα αγόρασε την πλατφόρμα της πιο μάταιης και άδοξης υπερπολιτικοποίησης χωρίς αντίκρισμα, το X, ενώ, με τη βοήθεια άλλου τεχνο-σωτήρα και χωρίς να ερωτηθούμε σχετικά έχουμε συμφωνήσει ν’ αντιδρούμε στα μεγάλα ζητήματα με «χαχα, ουάου, λυπάμαι». Συνεχίζουμε να ρίχνουμε κέρματα στο χωρίς πάτο καλάθι με τα κέρδη τους κάθε φορά που χαζεύουμε (χωρίς εισαγωγικά), ενώ συσσωρεύουν περιουσία που ξεπερνά τα κεφάλαια αναπτυγμένων εθνών ή τις προσδοκίες της δικής τους ζωής κι αυτής των μακρινών τους απογόνων. Τι γίνεται με τον απλό κόσμο που θεωρεί κορωνίδα της τεχνο-ουτοπίας τα deepfakes που τον κάνουν να ξεκαρδίζεται καθώς εθίζεται; Υψηλή τεχνολογία και χαμερπής ζωή, για να παραφράσω ένα σύνθημα των δρόμων της Αθήνας. Στο Ιντερνετ, εδώ και καιρό, δεν είμαστε πολίτες, αλλά υπήκοοι.
