Κλείνοντας την εβδομάδα με μια σειρά σκέψεων πάνω σε ζητήματα τεχνητής νοημοσύνης και ψηφιακής ζωής και με άξονα το βιβλίο «God, Human, Animal, Machine» της Μέγκαν Ο’ Γκίμπλιν, μένει ασχολίαστη μια άλλη πτυχή που σχετίζεται με όλα αυτά: τη θεωρία ότι ζούμε σε ένα σύμπαν που δημιούργησαν υπολογιστές. Οτι το σύμπαν μας είναι μια προσομοίωση.
Ο νους των περισσοτέρων ανατρέχει στην ταινία-ορόσημο «Μάτριξ», που τα αδέλφια Γουατσόφσκι γύρισαν το 1999. Τέσσερα χρόνια μετά, το 2003, ένας καθηγητής φιλοσοφίας της Οξφόρδης, ο Νικ Μπόστρομ, δημοσίευσε μια εργασία στο περιοδικό Philosophical Quarterly με τον τίτλο: «Are You Living in a Computer Simulation?».
Σοβαροί επιστήμονες και διανοητές, όπως ο Μπόστρομ, έχουν υποστηρίξει αυτή την πιθανότητα, στη δε εποχή της αλματώδους εξέλιξης της τεχνητής νοημοσύνης, η άποψη ότι μια υπερευφυής μηχανή θα μπορούσε να φτιάξει κόσμους (και ότι κάτι τέτοιο ίσως να είναι και ο δικός μας κόσμος) έχει ενισχυθεί σημαντικά.
Η ιδέα είναι παλιά. Για την ακρίβεια, είναι αρχαία. Η περίφημη παραβολή του πλατωνικού σπηλαίου είναι ενδεικτική: οι κάτοικοι στη σπηλιά του Πλάτωνα, έχοντας ισοβίως τις πλάτες τους γυρισμένες προς το στόμιό της, λογαριάζουν ως μόνη πραγματικότητα τις σκιές που σχηματίζονται στα τοιχώματα από το φως που έρχεται από πίσω τους. Οταν τους δίνεται η ευκαιρία να κοιτάξουν προς την αντίθετη κατεύθυνση, δεν δυσκολεύονται μονάχα να ανοίξουν τα μάτια τους και να διευρύνουν την αντίληψή τους περί πραγματικότητας· αρνούνται πεισματικά να το κάνουν…
Από μια σκοπιά, κάτι τέτοιο είναι και το προσομοιωμένο σύμπαν, το «μάτριξ», για το οποίο γίνεται λόγος σήμερα: παίρνουμε τις τρισδιάστατες σκιές σαν την πραγματικότητά μας, ενώ η αλήθεια (υποτίθεται ότι) είναι πως ο κόσμος έχει πολλές περισσότερες διαστάσεις από τις τρεις που καταλαβαίνουμε.
Γεγονός είναι πως εδώ και κάμποσα χρόνια ήδη οι ταπεινοί άνθρωποι φτιάχνουμε τεχνητούς κόσμους σε βιντεοπαιχνίδια, έχουμε τα άβατάρ μας κ.λπ. Για κάποιους, ακόμη και οι περσόνες μας στα κοινωνικά δίκτυα είναι άβαταρ, ενώ και οι ίδιες αυτές οι πλατφόρμες αρχίζουν να μοιάζουν πιο «πραγματικές» από αυτό που συμβαίνει «εκεί έξω».
Ενα καίριο ερώτημα είναι αν στο μέλλον, οι πολύ πιο εξελιγμένες «σκεπτόμενες μηχανές» κατορθώσουν να δημιουργήσουν τεχνητούς κόσμους, στους οποίους όμως τα πλάσματα που θα τους κατοικούν θα μπορούν να έχουν αυτοσυνείδηση.
Τα όντα αυτά θα μπορούν να αντιληφθούν ότι ζούνε σε ένα τέτοιο τεχνητό περιβάλλον; Το πιθανότερο είναι ότι ο κόσμος τους θα είναι τόσο αληθοφανής, τόσο πειστικός, που αν τους πεις πως κάτι άλλο συμβαίνει, θα αρχίσουν τη φιλολογία περί «άλλων διαστάσεων», «πολυσυμπάντων» κ.λπ. – όπως κάνουμε κι εμείς δηλαδή. Επιπλέον: οι προγραμματιστές αυτών των προσομοιώσεων δεν θα είναι γι’ αυτά τα πλάσματα κάτι σαν τον δικό μας Θεό; (Ξανά η θρησκεία στη συζήτηση…)
Ας μείνουμε μ’ αυτά τα ερωτήματα να αιωρούνται στο κεφάλι μας. Είναι κι αυτά ένας κόσμος από μόνα τους.
