Συνεχίζοντας από εκεί όπου το αφήσαμε χθες, το καλοκαίρι του 1948, στο νοσοκομείο παίδων της Βοστώνης, όταν ένας από τους βοηθούς του Σίντνεϊ Φάρμπερ κάνει βιοψία μυελού των οστών σε ένα παιδί με λευχαιμία, ύστερα από τη θεραπευτική αγωγή με αμινοπτερίνη, και δεν μπορεί να πιστέψει στα αποτελέσματα.
Στη «Μεγάλη ασθένεια» (εκδ. Μεταίχμιο), το βιβλίο που θα είναι οδηγός μας αυτή την εβδομάδα, ο Σιντάρτα Μούκερτζι παραθέτει τις σημειώσεις του ίδιου του Φάρμπερ: «Ο μυελός των οστών φαίνεται τόσο φυσιολογικός», γράφει, «ώστε θα μπορούσε κανείς να ονειρευτεί μια θεραπεία».
Μακάρι να ήταν τόσο απλό. Μέσα από αλλεπάλληλους πειραματισμούς πάνω σε παιδιά και ενηλίκους, δηλαδή βασανιστικές δοκιμές θεραπείας, που συχνά οδηγούν τους ασθενείς σε δραματική κατάληξη, αρχίζουν οι γιατροί να αντιλαμβάνονται ότι δεν αρκεί ένα φάρμακο, αλλά ότι θα χρειαστεί ένας πολύ προσεκτικός συνδυασμός χημικών ουσιών.
«Εάν η λεμφοβλαστική λευχαιμία, μία από τις πλέον θανατηφόρες μορφές καρκίνου, μπορούσε να αναχαιτιστεί μέσω της χρήσης δύο διαφορετικών χημικών (ακόμα και για διάστημα ενός ή δύο μηνών), τότε ίσως να βρισκόταν (ο Φάρμπερ) κοντά στην ανακάλυψη μιας θεμελιώδους αρχής».
Πράγματι, αυτά είναι τα «θαύματα» στα οποία συχνά επιδίδεται η ιατρική. Ομως, ο δρόμος είναι δύσβατος, για να το θέσουμε ήπια. Στις αρχές της δεκαετίας του ’50, οι ογκολόγοι, πειραματιζόμενοι με τη χρήση χημικών ουσιών στον πόλεμο κατά του καρκίνου, κάνουν δύο βήματα μπροστά και ένα πίσω. Το ένα βήμα πίσω σημαίνει δύο πράγματα: ο ασθενής καταλήγει μη αντέχοντας την επιθετικότητα της χημειοθεραπείας ή/και ο ασθενής υποτροπιάζει διότι η χημειοθεραπεία, σε αυτή τη φάση, έχει μόνο πρόσκαιρα αποτελέσματα.
Αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι ένα χημικό όπως η αμινοπτερίνη, στην οποία έχει αποθέσει τόσες ελπίδες ο Φάρμπερ, είναι «ένα φάρμακο το οποίο πού και πού παρέτεινε για λίγο τη ζωή ενός παιδιού με λευχαιμία. Στα πέντε περιστατικά, το ένα μόνο παρουσίαζε ύφεση· η μεγαλύτερη ύφεση δεν διαρκούσε ούτε ένα χρόνο».
Η ομάδα του Φάρμπερ επιμένει, εξαπολύοντας λυσσαλέες επιθέσεις στην παιδική λευχαιμία. Δυστυχώς, όμως, «τα λευχαιμικά κύτταρα ανέπτυσσαν τελικά αντιστάσεις και υποτροπίαζαν, συχνά μανιωδώς. Τα παιδιά που έπαιζαν με τις κούκλες και τα τρενάκια στα φωτεινά δωμάτια του κάτω ορόφου αναπόφευκτα επέστρεφαν στους μελαγχολικούς θαλάμους του νοσοκομείου, σε παραλήρημα, σε κώμα ή και ψυχορραγώντας».
Η ιστορία μας θα συνεχιστεί και αύριο. Ο χώρος εδώ δεν επιτρέπει για περισσότερα, συνεπώς, την παραθέτουμε πολύ συνοπτικά. Το κάνουμε όμως για να θυμηθούμε ότι ειδικά στην παιδική λευχαιμία, που σήμερα το ποσοστό ίασης κινείται γύρω στο 80% -85%, πριν από μισόν αιώνα και κάτι, τα παιδιά που νοσούσαν, πέθαιναν το ένα μετά το άλλο. Αλλά η ιατρική προχώρησε, πότε με μικρά βήματα, πότε με άλματα – και πάντοτε με θυσίες.
