Οι εικόνες ήταν δυσβάσταχτες. Oικείες και εντελώς εξωπραγματικές. Αλλο ένα τραύμα, μοιρασμένο άνισα στον πληθυσμό ανάλογα με τον τόπο καταγωγής του, την εισοδηματική του κατάσταση και το πώς μετακινείται. Με αμάξι; Με αεροπλάνο; Ή με το τρένο, που προοριζόταν να πάει όσο πάει και μετά να συντριβεί;
Ακολούθησαν εντελώς περίεργες συμπεριφορές γενικευμένου πανικού. Ο κόσμος είχε οργή και πήγαινε σε διαμαρτυρίες. Δεν έφευγε με τίποτα η εντύπωση πως ζούμε κάπου επικίνδυνα, όπου ανήκουστα πράγματα μπορούν να σου συμβούν, όπως, για παράδειγμα, να πας να δεις τους φίλους σου που σπουδάζουν ΑΠΘ και να βρεθείς τραυματίας.
Υπήρξαν σόου, προσπάθειες να πειστούμε πως όλα λειτουργούν. Οι οικογένειες των θυμάτων, το πένθος τους, όλα κατασπαράχθηκαν για λίγα κλικ. Ο κόσμος, εντωμεταξύ, είχε πραγματικά πανικοβληθεί και για μερικές ημέρες στον ηλεκτρικό, που θυμίζει υπερβολικά το εκτροχιασμένο τρένο σε διάφορα εξωτερικά γνωρίσματα, απέφευγε να κάθεται στο μπροστινό βαγόνι. Συζητούσαμε για το τρένο, αλλά όχι και ακριβώς, δεν μπορούσαμε πραγματικά να συλλάβουμε αυτό που είχε συμβεί. Δημιουργήθηκαν συνθήκες πανικού, όπου ξαφνικά βλέπαμε πόσο παλιά και κακοσυντηρημένα είναι τα δίκτυα και τα μέσα. Αμα το δεις, μετά δύσκολα το παραβλέπεις.
Κάτι είχε σπάσει δημιουργώντας τεράστια ανασφάλεια. Εξανεμίστηκε η οποιαδήποτε ανεμελιά στο ταξίδι με το τρένο. Τη θέση της πήρε η συζήτηση για μία χώρα που μοιάζει μουδιασμένη, στον αυτόματο πιλότο, όπου μάλλον λίγοι λογοδοτούν.
Η ανεμελιά θα ξαναρθεί, γιατί έτσι γίνεται πάντα. Ο κόσμος θ’ ανεβαίνει στα τρένα και τα πλοία κι ας σκέφτεται με την άκρη του μυαλού του ότι τα δίκτυα χρειάζονται συντήρηση. Ομως, σε μία τόσο συντριπτική αποτυχία, σε κάτι πάρα πολύ βασικό, στο καθήκον του κράτους να παρέχει ασφάλεια στους πολίτες του, δεν υπάρχει χώρος για «περασμένα ξεχασμένα» ούτε για συναισθηματισμούς. Ενώ η ασφάλεια παρουσιάζεται ως βασικό μέλημα κρατών και κυβερνήσεων, μάλλον νιώθουμε διαρκώς λιγότερο ασφαλείς, λιγότερο προετοιμασμένοι και φυσικά λιγότερο ελεύθεροι, γιατί αυτά τα δύο πάνε μαζί.
Πόσο ελεύθερη είναι μια νεολαία που αισθάνεται πως όλοι, φαινομενικά, διεκδικούν τη στήριξή της, ενώ, ταυτόχρονα, την προορίζουν για τρένα που συγκρούονται, λεωφορεία που δεν έρχονται ποτέ και πανεπιστήμια που ανοιγοκλείνουν ή υπολειτουργούν; Η αυτοπεποίθηση είναι περίεργο πράγμα. Χτίζεται από τα χαμηλά. Είναι οι δρόμοι που περπατάς, τα μέσα που παίρνεις, οι αξιοπρεπείς συνθήκες σπουδών και μετά δουλειάς. Αυτά που σε κάνουν να νιώθεις και ελεύθερος, και ασφαλής, και ικανός, και έτοιμος για όλα. Κι αντίστροφα, η αναξιοπρέπεια συνηθίζεται και ο κυνισμός συνηθίζεται κι αυτός (σιγά το δύσκολο στα είκοσι). Αλλά πού μπορεί να φτάσει μια κοινωνία κυνικών;
Τα Τέμπη ήταν μία ασύλληπτη αποτυχία που όμως συνέβη. Λέμε «τραγωδία» αναφερόμενοι σ’ αυτό. Δεν μου αρέσει αυτή η λέξη, γιατί σχεδόν υπονοεί κάτι μοιραίο, ενώ εδώ πρόκειται για αποφάσεις, παραλείψεις και σαθρά θεμέλια στα στοιχειώδη, στη λειτουργία ενός βασικού δικτύου.
Ακόμη κι αν είναι τραγωδία πάντως, σίγουρα δεν κατάφερε να ενσταλάξει κάποια ταπείνωση στα βασικά πρόσωπα του δράματος. Κι ακόμη αργεί πολύ το ειλικρινές μοίρασμα ευθυνών κι η κάθαρση. Δεν είναι όλα θέμα τύχης, αλλά ούτε κι ατυχίας ή κακιάς στιγμής. Καμία απ’ αυτές τις δύο σκέψεις δεν είναι ωφέλιμη, αλλά η μία είναι κάπως πιο αφελής από την άλλη, γιατί έρχεται από τα κάτω, είναι μία ειρηνική, νομιμοποιημένη λεκτική εκτόνωση συναισθημάτων με πολιτική σημασία (οργή, πόνος κ.λπ.).
Σε κάθε περίπτωση, ας μην το λέμε τραγικό, γιατί το κάνουμε λιγότερο πρακτικό απ’ αυτό που είναι. Πώς πάμε από το σημείο Χ στο σημείο Ψ; Η σύνδεση κόπηκε πέρσι, τα δίκτυα αποκαταστάθηκαν με χαμένη την αξιοπιστία τους, οι βασικοί παίκτες επιδόθηκαν σε παιχνίδι εντυπώσεων, ο κόσμος κινούνταν ανάμεσα στην πικρή δυσπιστία για «όσα μάς λένε» και την αναζήτηση «αυτού που δεν μας λένε, αλλά το υπονοούν». Ισως πραγματικά να μοιάζει με θέατρο, όμως όχι με τραγωδία.
