Ο θάνατος του Μπερνάρ Πιβό σε ηλικία 89 ετών αναζωπυρώνει σκέψεις που βρίσκονται σε ύπνωση ή είναι ανενεργές ως «εκτός εποχής». Γιατί η περσόνα και η φιγούρα του είναι εμβληματικές κυρίως για όσους βρέθηκαν στο Παρίσι από το ’75 έως και το ’90. Οι εκπομπές του, «Apostrophes» (1975-1990), και στη συνέχεια το «Bouillon de Culture» (1991-2001), παραμένουν αξεπέραστες. Ο Πιβό υπήρξε ο τηλεοπτικός παρουσιαστής που κατάφερε να φέρει και να διατηρήσει στις πρώτες θέσεις της θεαματικότητας εκπομπές για βιβλία και συγγραφείς. «Η τεχνική του στις συνεντεύξεις ήταν να προσποιείται ότι αγνοεί πράγματα που γνώριζε θαυμάσια, να μπαίνει στη θέση του τηλεθεατή, δηλαδή στη θέση εκείνου που θέλει να μάθει», όπως αναφέρεται στον γαλλικό Τύπο. Η Γαλλία αποχαιρέτισε, στο πρόσωπό του, ένα εθνικό κεφάλαιό της.
Στην Ελλάδα υπάρχουν εκδότες, όπως η Εύα Καραϊτίδη (Εστία), που τον θυμούνται με συγκίνηση: «Τον παρακολουθήσαμε με πάθος όλοι μας, φοιτητές και φοιτήτριες, επί χρόνια στη Γαλλία, όσοι διαβάζαμε αλλά και όσοι δεν διαβάζαμε. Δημιούργησε νέους αναγνώστες, από απρόσμενα κοινωνικά στρώματα και συνθήκες. Εβαλε το βιβλίο στη ζωή όλων με απαράμιλλη ευφυΐα και χιούμορ. Δεν κολλούσε πουθενά και με τίποτα. Εβγαλε στο γυαλί τους πιο δυσπρόσιτους και μεγαλειώδεις συγγραφείς παραμένοντας ταπεινός ώς το τέλος», συνόψισε με ανάρτησή της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Θυμίζοντας ότι είχε επισκεφθεί τις εκδόσεις Εστία για γυρίσματα. Αλλοι, που ασχολούνται με τον χώρο του βιβλίου, εμφανίζονται επιφυλακτικοί, πιστεύοντας ότι ο Πιβό ήταν κυρίως ένα «μιντιακό φαινόμενο», που, ως τέτοιο, δεν μπορεί να δημιουργήσει και να συντηρήσει αναγνώστες. Ο ρόλος αυτός ανήκει, κυρίως, στα βιβλιοπωλεία και στις βιβλιοθήκες. Βέβαια και όσοι αμφισβητούν την αποτελεσματικότητά του συναινούν ότι «είναι καλύτερα να μιλάς για βιβλία παρά να μη μιλάς καθόλου».
Στην ελληνική τηλεόραση τα τελευταία χρόνια υπάρχει μία, πολύ καλή μεν αλλά μία, εκπομπή βιβλίου (στο κανάλι της Βουλής, το «Βιβλιοβούλιο»). Τίποτε άλλο.
Το γεγονός ότι κύκλοι κλείνουν δεν σημαίνει πως κάποιοι άλλοι δεν πρέπει να ανοίγουν. Ο αποκλεισμός είναι που διευρύνει το κενό.
Οι καιροί αλλάζουν, το κοινό(;) μεταφέρεται στο Διαδίκτυο, μα ποιος ενδιαφέρεται για παρόμοια θέματα (με εμπορικούς όρους –«αγοράς» και «μετρήσεων»– πάντα), κ.ο.κ., είναι από τα στερεοτυπικά ερωτήματα που επανέρχονται σε κάθε σχετική συζήτηση· αν υποθέσουμε, βέβαια, ότι τα πολιτιστικά διλήμματα έχουν θέση στον δημόσιο/τηλεοπτικό διάλογο.
Πράγματι, οι καιροί αλλάζουν και το οπτικοακουστικό τοπίο δεν έχει καμία σχέση με εκείνο στο οποίο πρωταγωνιστούσε ο Μπ. Πιβό. Ούτε περισσεύουν οι χαρισματικές προσωπικότητες αυτού του βεληνεκούς. Ομως το κενό υφίσταται ακόμη κι αν δεν ονοματίζεται. Ως «περιεχόμενο» δεν ορίζονται μόνο οι σειρές ή οι ταινίες, ό,τι προβάλλεται με ψυχαγωγικό πρόσημο. Κάτι λείπει, κι αυτό ανιχνεύεται από τα ποσοστά τηλεθέασης, που μόνο αισιόδοξα δεν είναι. Οι εξαιρέσεις, που αφορούν σειρές κυρίως, δεν συνθέτουν κανόνα. Δύσκολο να επιχειρηματολογήσει κανείς υπέρ της αναγκαιότητας εκπομπών για το θέατρο, τον κινηματογράφο ή το βιβλίο χωρίς να φανεί παρωχημένος ή γραφικός. Η ανάγνωση όπως και η θέαση αποκτούν διαφορετικά χαρακτηριστικά, με την οθόνη να κερδίζει σε προτιμήσεις, σε μια εποχή που η διάσπαση προσοχής θεωρείται το κατ’ εξοχήν φαινόμενο με παθολογικές διαστάσεις. Και τι περίεργο! Αντί να γίνεται προσπάθεια για τη θεραπεία του, ενισχύεται η αμάσητη ταχύτητα πρόσληψης…
Ο μεθυσμένος Τσαρλς Μπουκόφσκι να αποχωρεί, τρεκλίζοντας και υποβοηθούμενος, από τις «Apostrophes», θα γινόταν, με τα σημερινά δεδομένα, viral. Αλλά ούτε αυτό θα έφτανε για να συντηρηθούν πλέον οι «Apostrophes». Το γεγονός όμως ότι κύκλοι κλείνουν δεν σημαίνει πως κάποιοι άλλοι δεν πρέπει να ανοίγουν. Ο αποκλεισμός είναι που διευρύνει το κενό. Η αδιαφορία –προϊόν και άγνοιας– για την ανακάλυψη του Πιβό του 2024, ο οποίος, όπως και ο προκάτοχός του, θα έχει τη δύναμη «να βάζει τάξη στην αταξία».
