Πράγματι, η Μεταπολίτευση είναι ένα «θερμό θέμα», τουλάχιστον για τους γεννημένους τις δεκαετίες του ’40, του ’50 και, εν μέρει, του ’60. Οι ζώντες –γιατί υπάρχουν και πολλές απώλειες– βιώνουν τα φετινά 50χρονά της τόσο προσωπικά όσο και συλλογικά. Ως γιορτή και ως μνημόσυνο. Προχθές, δεύτερη ημέρα του συνεδρίου για τη «Καμπύλη της Μεταπολίτευσης» που οργάνωσε ο Κύκλος Ιδεών, ο Γιάννης Βούλγαρης, πολιτικός επιστήμων και συγγραφέας, συνόψισε ως εξής: «Λέγοντας Μεταπολίτευση εννοούμε τη Δημοκρατία, άρα δεν είναι κύκλος που ολοκληρώνεται, αλλά μια διαρκής –ευτυχώς– ιστορική διαδικασία συνεχούς εμπλουτισμού και εμβάθυνσης. Δεν είναι μόνο θεσμικό πολιτειακό σύστημα, αλλά πολιτισμός. Ο τρόπος που καταλαβαίνουμε τον κόσμο, τον άλλον, τις κοινωνικές σχέσεις». Και μόνο σε αυτό να εστιάσει κανείς, οι σημειώσεις υπερχειλίζουν, γεμίζουν τόμους. Γιατί διαπιστώνουμε ότι ζήσαμε και εξακολουθούμε να ζούμε, με μεγάλη πυκνότητα, ιστορία εν τη γενέσει της. Τι θα μείνει ως στιγμή ή τι θα χαθεί για πάντα, είτε γιατί δεν αξιολογήθηκε είτε γιατί δεν προλάβαμε να το καταγράψουμε, είναι κι αυτό μέρος της «διαδικασίας».
Είναι και το σημείο στο οποίο διασταυρώνεται ο πολιτισμός με την τέχνη. Τη δυνατότητα να μετασχηματίζουμε, άγαρμπα ή ευφυώς, το βίωμα σε κείμενο, εικόνα, λόγο, κίνηση. Και η 50ετία της Μεταπολίτευσης είναι γεμάτη από τραύματα και θαύματα. Από θέματα και θεάματα που μας σημάδεψαν ή μας εξόργισαν. Καταπίναμε αμάσητα τα χιλιόμετρα από το μπουρλέσκ στον Μπρεχτ, από το κιτς στην αποστασιοποίηση, από την άτολμη κωμωδία στην απελευθερωτική σάτιρα. Για γέλια και για κλάματα. Κάπως έτσι όμως αρχίσαμε να «καταλαβαίνουμε τον κόσμο και τον άλλον», να συνυπάρχουμε, όχι μυστικά και παράνομα, αλλά στο φως και ελεύθερα.
Υπάρχει όμως και μια επισήμανση που διέτρεξε αρκετές από τις μαρτυρίες, πολιτικές και πολιτιστικές, του τριήμερου συνεδρίου: η υποκρισία. Αγωνιστικά εύσημα, δήθεν αντιστασιακού αγώνα, που ορισμένοι επικαλέστηκαν, «την επόμενη κιόλας ημέρα από την πτώση της δικτατορίας». Εύκολα και αθόρυβα μπορούσαν να «αλλάζουν», να γλιστρούν από τη μια κατάσταση στην άλλη. Η συγκατοίκηση της Μεταπολίτευσης με την υποκρισία είναι μια συνθήκη που όχι μόνο δεν έκλεισε ποτέ, αλλά μεταλλάχτηκε και διευρύνθηκε. Ισως, λοιπόν, το παλιό τραγουδάκι του ’30, που επέλεξε, αντί οποιουδήποτε σχολίου, να αποδώσει α καπέλα ο εικαστικός και ηθοποιός Αγγελος Παπαδημητρίου, να περιγράφει και την καμπύλη της Μεταπολίτευσης, εύθυμα, πραγματικά και συμβολικά. Το «Καλαθάκι» του Πωλ Μενεστρέλ. Στην αρχή ωραίο, μετά ρημαγμένο, στο τέλος επισκευασμένο.
