Η πανελλαδική υστερία με τη Eurovision, ο μαζικός σχολιασμός συμπεριφορών εντός κι εκτός «Μάλμε Αρένα», η υπερανάλυση περιστατικών –απόδειξη της καθηλωτικής κυριαρχίας του θεάματος– μεταξύ άλλων ανέδειξε και την υφή του πολιτικού μας περιγράμματος.
Μέσα από τα δρώμενα του υπέρλαμπρου σόου, που είναι πολιτικό όσο κι αν οι διοργανωτές του πασχίζουν να κρατήσουν έξω την πολιτική –από τις σκηνές του πέρασαν αντισυμβατικοί καλλιτέχνες που «μίλησαν» στο κοινό και από τις κερκίδες του επεισόδια που πνίγηκαν στο προμελετημένο πέλαγος της χαράς–, γλίστρησε η τωρινή μας στάση απέναντι στα κοινά.
Και ερωτήματα. Πόσο πολιτικοποιημένοι είμαστε αν καταναλώνουμε με την ίδια μεζούρα διαμαρτυρίες για τον πόλεμο στη Γάζα και κιτς εκκεντρικότητες, εκτυφλωτικές παρουσιάσεις και χονδροειδή παιδιαρίσματα, εθνικιστικές εξάρσεις και διχαστικά παραληρήματα, αθωωτικές κορώνες και λαϊκά δικαστήρια, αποθεώσεις και γιουχαΐσματα, μουσικές που ενώνουν και πράξεις που χωρίζουν; Γίνεται να πολιτικοποιούμε τα πάντα, να εισάγουμε την ιδεολογία παντού και να είμαστε ταυτόχρονα τόσο μακριά από μια ενεργή συμμετοχή στην πολιτική; Να μιλάμε για συμπερίληψη και να βαδίζουμε με πλοηγό τη μηχανική αλληλεγγύη του ψηφιακού ομοϊδεάτη;
Διότι, αν κάπου, οι περισσότεροι, πολιτικά δραστηριοποιούμαστε, είναι στα κοινωνικά δίκτυα. Εκεί ξεδιπλώνονται οι αντιπαραθέσεις όχι για τα μηνύματα των πολιτικών ηγετών –εκτός κι αν είναι ευτράπελα–, αλλά για τα πολιτικοφανή, θορυβώδη συμβαίνοντα. Εκεί κατατίθενται του καθενός οι ατομικές προσλαμβάνουσες από τις κρίσεις, τις τραγωδίες, τους πολέμους, οι πληθωρικές επί παντός κριτικές – διακατεχόμαστε από μια ακατανίκητη επιθυμία να κρίνουμε πριν καταλάβουμε, έλεγε ο Κούντερα. Εκεί ξεπηδούν οι έριδες για στάσεις και ταυτότητες. Ξεχωριστές φωνές, χωρίς την ηχώ ενός κοινού σφυγμού. Οι κύκλοι διαγράφονται εξατομικευμένα.
Οι κοινωνίες προχωρούν. Ανοίγουν στη διαφορετικότητα, σε προσεγγίσεις απαλλαγμένες από περιορισμούς, συμβάσεις, στερεότυπα, αλλά μέσα από ατομικά μονοπάτια. Οι κοινότητες είναι στενές, προσωπικός ο αγώνας της άμεσης επιβίωσης, της ατομικής επιβεβαίωσης. Αντίθετα διαδεδομένο το γύρισμα της πλάτης σε ό,τι συνιστά όντως πρόβλημα, στη ζωή μέσα στην κοινωνία, στη δυναμική του εκκρεμούς της ανημποριάς και της δύναμης του ανθρώπου. Σχεδόν αδιάφορη η στάση μας απέναντι στην ταραγμένη πραγματικότητα. Ισως γιατί πάψαμε να αναμένουμε σοβαρές λύσεις σε συλλογικά προβλήματα, μεγάλες απαντήσεις σε εθνικά ή πλανητικά, πιεστικά ερωτήματα. Είναι σαν να μην υφίστανται πλέον μεγάλοι, κοινοί στόχοι. Κολυμπάμε στα νερά του παρόντος.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν βγάλει πολλές φορές τους ανθρώπους στον δρόμο για να επιλυθούν ζητήματα, να αποκατασταθούν αδικίες, τους έχουν ενώσει. Ομως σταδιακά παγιώθηκαν περισσότερο ως ψηφιακά πεδία όπου διεξάγεται ένας ατομικιστικός πόλεμος με ανταλλαγή κατεβατών ή μιμιδίων, τα οποία τελματώνουν, αποδυναμώνουν ή εκτρέπουν τη διαφωνία – οι χρήστες επιλέγουν πλευρά και προσθέτουν τη δική τους εκδοχή στην εφήμερη, μακριά, ανώφελη λίστα. Μοιρασμένοι σε διαφορετικές φυσαλίδες, ρέπουν στην πρόκληση και τη διαίρεση παρά στη συνεργασία. Οι ζωντανοί διαξιφισμοί σε έναν φυσικό χώρο αναγκάζει τους συνομιλητές να κοιταχτούν στα μάτια και να γυρέψουν μαζί την αλήθεια στα μονοπάτια του λόγου. Τίποτα δεν δημιουργεί ευνοϊκότερες συνθήκες σύμπνοιας, σώρευσης εσωτερικών δυνάμεων, από το να βρίσκεται ο ένας δίπλα στον άλλον για έναν συγκεκριμένο σκοπό. Εκεί είναι που εδραιώνεται η πίστη στους βασικούς ενοποιητικούς θεσμούς, που πλαταίνει η ψυχή με σχέδια έργων, που πλάθονται πιο στέρεα οι πολιτικές για το μέλλον.
Ομως το αύριο τρομάζει, δεν είναι μαγνήτης, αλλά ο άγνωστος Χ. Παντού καραδοκούν τραγωδίες και γρίφοι. Οι άνθρωποι, παρότι καταναλώνουν όγκους πληροφοριών, συχνά είναι σε σύγχυση, τοποθετούν το συναίσθημα πάνω από τη λογική, δεν αναγνωρίζουν τις ίδιες πραγματικότητες, διεκδικούν για τα ζέοντα διαφορετικές ερμηνείες. Και τείνουν να κλειστούν πιο ερμητικά στα ατομικά οχυρά τους. Ωστόσο, πόσο ανθεκτικός μπορεί να είναι ο ατομικισμός σε μια γειτονιά με δύο πολέμους και ενδεχόμενες νέες κρίσεις; Οι στάχτες κλείνουν τις εξόδους του ονείρου. Δεν αποφεύγονται με emoji τα προσκόμματα. Ακόμη και γιορτές της χαράς παίρνουν τη μορφή διαμαρτυρίας. Πληθαίνουν οι αφορμές για να χτιστεί δίαυλος επικοινωνίας του ατόμου με τον παλμό του κόσμου. Ομως δεν υπάρχει οδικός χάρτης. Μόνο ένα νεφέλωμα.
