Πού μπορεί να πάει να δει κανείς έργα σύγχρονης τέχνης χωρίς να εκτεθεί σε σκέτες αθλιότητες ή αποτυχημένα πειράματα; Πλέον στο ΕΜΣΤ. Και είναι και πολύ χαλαρωτική βόλτα. Το μουσείο είναι άνετο, ηρεμιστικό. Αν εξαιρέσεις την κίνηση ώσπου να μπεις μέσα και τη φασαρία της Συγγρού, τίποτα δεν συγκρίνεται με την ηρεμία μίας αίθουσας βιντεοπροβολών στο υπόγειο του ΕΜΣΤ, με τους επισκέπτες να παρακολουθούν ευλαβικά έργα που καταπιάνονται με τωρινά θέματα.
Εχω την αίσθηση μίας ανοιχτότητας στο συγκεκριμένο μουσείο πια. Ενός βλέμματος που κοιτάζει εντός κι εκτός, χωρίς ηττοπάθεια, γκρίνια και μιζέρια. Νιώθω πως το ΕΜΣΤ βρίσκεται εντός συζήτησης, συνομιλεί με τα ρεύματα ιδεών και προβληματισμών που σαρώνουν αυτή τη στιγμή τον κόσμο μας, αλλά ξέροντας πολύ καλά τι κάνει. Τι εννοώ; Δεν εκπέμπει ψευτιά, που είναι πολύ δύσκολο να το κάνεις σ’ ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης.
Ούτε παρουσιάζει σαν φρέσκες θεματικές που απασχολούσαν καλλιτέχνες εδώ και πολλές δεκαετίες. Για παράδειγμα, απέφυγε να πέσει στη λακκούβα του κουίρ, ενώ φυσικά ανέδειξε εξαιρετικά έργα κουίρ καλλιτεχνών στο πλαίσιο της έκθεσης Modern Love, χωρίς, όμως, να συρρικνώνει τη συμβολή και την προσωπικότητα των καλλιτεχνών στη σεξουαλικότητά τους. Απέφυγε να πέσει στο βαθύ πηγάδι της ελληνόφωνης νεανικής νοσταλγίας, της ελληνόφωνης ψευδοπολιτικής/απολιτίκ μεμψιμοιρίας, γλιτώσαμε από έργα «βαθύτατα πολιτικά»… στην περιγραφή μόνο και από ανερμάτιστα, άτολμα δημιουργήματα που αυτοπεριγράφονται σαν «άκρως πολιτικά». Μας φύλαξε το ΕΜΣΤ από επιμελητικά κείμενα που αραδιάζουν Αγκάμπεν πλάι σε Φουκώ πλάι σε -ισμούς, για να μας πουν τελικά τις πιο απολιτίκ (κατ’ αποτέλεσμα) κοινοτοπίες.
Μάλιστα για μουσείο σύγχρονης τέχνης δεν είναι και πολύ ελιτίστικο. Θέλω να πω, προφανώς η απόλαυση της τέχνης σχετίζεται με τον χρόνο και τη μόρφωση, με εκπαιδευτικά προνόμια και ταλέντα, αλλά στην περίπτωση του ΕΜΣΤ δεν έχεις την εντύπωση ενός μουσείου που δεν απευθύνεται στους ανθρώπους που ενδεχομένως να μην είναι και πολύ εξοικειωμένοι με τα εικαστικά.
Επέλεξα να περάσω την Ημέρα Μουσείων εκεί, και ήταν απλώς υπέροχα. Είχε κόσμο, όχι μόνο τουρίστες. Και όλοι φαίνονταν να το διασκεδάζουν. Ακόμη κι αν κάποιοι προσήλθαν στο μουσείο λόγω της Ημέρας Μουσείων και της δωρεάν εισόδου, αυτό είναι κέρδος. Δεν μπορώ να φανταστώ πως δεν βρήκαν ανάμεσα σε τόσα αξιόλογα έργα κάτι να τους μιλήσει ή να τους προβληματίσει. Κι ακόμη κι αν δεν άντλησαν μεγάλες δόσεις αισθητικής απόλαυσης από τις βιντεοπροβολές, τους πίνακες και τα ηχητικά τοπία, είμαι σίγουρη ότι απλώς η περιπλάνηση στους χώρους του μουσείου, τους ηρέμησε. Είναι μία ήσυχη βόλτα που αξίζει πολύ, ιδίως στο μείον ένα.
Το μείον ένα είναι ο αγαπημένος μου χώρος στο ΕΜΣΤ. Ούτε αυτή τη φορά με απογοήτευσε. Η κάθοδος πάντα στο μυαλό μου συνδέεται με το κλείσιμο του κινητού και την απόλυτη προσήλωση σε όσα έχει να μου δείξει το μουσείο. Αυτή τη φορά είναι μία αναδρομική της Penny Siopis, μίας καλλιτέχνιδος από τη Νότια Αφρική με ελληνικές ρίζες (στα βίντεο θα δείτε και θ’ ακούσετε και Ελλάδα). Οι πίνακές της έχουν πολύ αίμα, πόνο και τραύμα, προσωπικό και συλλογικό. Ενώ όλοι οι σωροί με σκουπίδια, στοιβαγμένα σώματα, καθημερινά αντικείμενα και χυμένο κόκκινο, πλέον μας μιλούν απευθείας στην καρδιά. Ωραία πράγματα. Η έκθεση πλαισιώνεται, όπως έχουμε συνηθίσει πια, από διαφωτιστικά κείμενα σε σωστά ελληνικά, για να πάρουμε μία ιδέα και εμείς που πάμε στα μουσεία για βόλτα και όχι σαν τίποτα ειδικοί ή «του χώρου».
Βρήκα αστείο και διασκεδαστικό και το βιντεάκι που συνομιλεί –λοξά– με την αναδρομική της Siopis, The Rape of Europa, ένα χιουμοριστικό σκετσάκι-βίντεο των Mary Reid Kelley και Patrick Κelley, όπου τίθενται όλα τα θέματα που απασχολούν τώρα. Αποικιοκρατία και Ευρώπη, γυναίκες και εικαστικά κ.λπ. Αν σας αρέσει να μιλάτε με χιούμορ για σοβαρά θέματα, τσεκάρετε και το Δύο Λεπτά πριν Τα μεσάνυχτα στο μεσοπάτωμα.
Το ΕΜΣΤ συνεχίζει τις εκθέσεις της ενότητας Κι Αν Οι Γυναίκες Κυβερνούσαν Τον Κόσμο; Παίρνει θέση στο ζήτημα της υποεκπροσώπησης των γυναικών στα εικαστικά (θα μπορούσε να μιλήσει κανείς και για σκέτο αποκλεισμό τις προηγούμενες δεκαετίες) και αναδεικνύει στους πάνω ορόφους έργα των Tracey Moffatt, Ελένης Μυλωνά, Agnieszka Polska, Μαρίας Τσαγκάρη κ.λπ. (από τη συλλογή του). Μη φανταστείτε τίποτα ανώδυνα εργάκια που τα βγάλανε έτσι για να τα βγάλουν. Οποιος κοιτάζει προσεκτικά στα εικαστικά, στη λογοτεχνία, στη μουσική αντιλαμβάνεται ότι ο αποκλεισμός (π.χ. γυναικών, μαύρων κ.λπ.) από την τέχνη είναι απλώς χασούρα: χάνουμε κάτι από την αντίληψη/αισθητική απόλαυση που θα μπορούσαμε να έχουμε. Δεν είναι, λοιπόν, θέμα «συμπερίληψης» και άλλων τέτοιων νερόβραστων τάσεων που συζητούνται σε συνέδρια και παράγουν φλύαρες «αναφορές». Τα έργα που αναδεικνύει το ΕΜΣΤ είναι άρτια, και ορισμένα άκρως απολαυστικά και τολμηρά, ικανά να προσφέρουν συγκίνηση και προβληματισμό.
Aυτά είδα και κατάλαβα εγώ από τις εκθέσεις του ΕΜΣΤ. Κάποιος άλλος θα έβλεπε άλλα, θα είχε άλλες απόψεις, η σύγχρονη τέχνη σηκώνει πολλή κουβέντα όταν είναι καλή (όταν είναι χάλια, δεν υπάρχουν λέξεις να περιγράψεις αυτό το πράγμα που σου συστήνεται σαν «έργο»). Δύσκολα μπορώ να φανταστώ καλύτερο τρόπο να ξεκινήσει κανείς το Σαββατοκύριακο. Μπορεί να πάει πρώτα για καφέ στο Κουκάκι, μετά στο ΕΜΣΤ, μετά για συζήτηση. Τι καλύτερο απ’ αυτό;
