Έχεις να πλύνεις τα πιάτα. Γιατί να μην μάθεις τα βασικά της ψυχανάλυσης; Ανοίγεις το κινητό. Υπάρχουν σχετικά βίντεο και ποντκαστ. Τα βάζεις να παίζουν, σκύβεις το κεφάλι όπως στη θεία λειτουργία, καθαρίζεις. Ή καλύτερα, μια νέα επιλογή, το Blinks (ματιές) που κόβει τα μεγάλα βιβλία σε μικρά κομματάκια και στα δίνει μασημένα να τα φας. Πόλεμος και Ειρήνη; Μπορείς ν’ ακούσεις τα πέντε βασικά σημεία και να πάρεις μια ιδέα (ή και να μην πάρεις). Σίγουρα θα τελειώσεις το πλύσιμο των πιάτων-σημαντικό.
Φοβάσαι ότι θα σού πέσει βαριά η πρωινή βρώμη; Κάτσε να διαβάσεις πρωί πρωί λίγο Χάιντεγκερ, λέει ο Anthony Lee του περιοδικού New Yorker σ’ ένα μακροσκελέστατο άρθρο για την τεχνολογικώς υποβοηθούμενη ταχυφαγία στην ανάγνωση μέσω Blinks (Can You Read A Book In A Quarter Of An Hour?). Και γιατί να τον διαβάσεις όλο; Μπορείς ν’ αρπάξεις μπουκιές. Η εφαρμογή Blinks θα μασήσει, θα καταπιεί, θα μεταβολήσει και θα φτύσει πίσω τον Χάιντεγκερ σε μικρές παλέψιμες μπουκίτσες (blinks) που μπορείς ή να τις διαβάσεις ή να τις ακούσεις στο κινητό σου. Τέλειο; Ούτε καν.
Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω διαβάσει ποτέ Χάιντεγκερ. Και πως εάν ήθελα ν’ αρχίσω δεν θα κατέβαζα μία ακόμη τεχνολογική εφαρμογή. Όχι, ευχαριστώ. Θα κατέβαζα μάλλον κάποιο χοντρό βιβλίο από τα ράφια της Πολιτείας, αλλά δεν είμαι σίγουρη κι ότι θα καταλάβαινα ακριβώς. Οπότε στα ενδιάμεσα θα κατέφευγα ίσως και σε πόντκαστ και σε βίντεο. Αλλά υπάρχει μία διαφορά. Δεν θα πήγαινα στα καφέ και στα μπαρ να το παίζω ειδική στον Χάιντεγκερ με μισό ποντκαστ και μισό blink-το λέω απλώς. Ούτε θα έλεγα «οκ, δεν ενθουσιάστηκα» μετά από μερικά blinks με ύφος εκατό καρδιναλίων.
Είναι σαν να κλέβεις. Είμαι σίγουρη πως εάν σπούδαζα ακόμη, θα φρόντιζα να χρησιμοποιήσω ΤΝ και εφαρμογές ώστε να σκιπάρω ανάγνωση πανεπιστημιακών συγγραμμάτων που δεν την παλεύουν. Δεν βρίσκω κάποιο πρόβλημα με το να σε βοηθάει η τεχνολογία στην έρευνα, στις υποσημειώσεις, ακόμη και στη σύνταξη της εργασίας. Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια πρέπει να προσαρμόσουν αυτά που απαιτούν προκειμένου να απονέμουν τίτλους, αν στο ενδιάμεσο οι φοιτητές βρίσκουν τρόπους να κόβουν δρόμο για τις εργασίες, τίποτα δεν θα τους εμποδίσει. Σόρι, η γνώση έχει αλλάξει και τα εκπαιδευτικά συστήματα οφείλουν να προσαρμοστούν.
Ωστόσο, υπάρχει μία μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην ανάγνωση ενός άθλιου ακαδημαϊκού συγγράμματος που στο μοιράζουν, γιατί ο καθηγητής το ‘χει βάλει διδακτέα ύλη και στην ανάγνωση του Ντοστογιέφσκι. Είναι ξενέρωτο να διαβάσεις τη σύνοψη στο ένα και λογικό να διαβάσεις τη σύνοψη στο άλλο (μαντέψτε ποιο). Αυτό που θέλω να πω είναι πως κάποιες φράσεις ηχούν «κάπως», επειδή έχει χτιστεί μια ολόκληρη ατμόσφαιρα γύρω τους που σε οδηγεί μέσα από πίκρες, απογοητεύσεις και χαρές σ’ ένα αποτέλεσμα: τον Ρασκόλνικοφ που τσεκουρώνει τη γριά κλπ.
Αυτό το Blinks μού φαίνεται έργο του διαβόλου. Είναι δούρειος ίππος όπως και όλες οι εφαρμογές που σού λένε «αντικαθιστούμε το σκρολάρισμα με την εκμάθηση της τάδε γλώσσας». Ναι, οκέι. Να καθίσω να παίξω λίγο στα ισπανικά στο ντουολίνγκο. Τι κεφάλι θα ‘χω μετά; Και πώς εξασφαλίζω ότι αφού παίξω, δεν θ’ ανοίξω ίνσταγκραμ ή χάρτες ή εφαρμογή να παραγγείλω φαγητό; Προτιμώ να βάλω το κινητό στο ντουλάπι και να διαβάσω ανενόχλητη μερικές ώρες. Νιώθω ωραία, συνήθως, μετά από κάτι τέτοιο.
Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί τρόποι να μαθαίνει κανείς και πολλά πράγματα απ’ τα οποία μπορεί να διαλέξει. Σίγουρα το βιβλίο δεν είναι το μοναδικό εργαλείο απόκτησης γνώσης. Κι αυτό είναι πάρα πολύ καλό. Ωστόσο, η σύνοψη που θα επιχειρούσε ένας αλγόριθμος, ειδικά σε ό,τι αφορά τη λογοτεχνία, δεν μού φαίνεται ελκυστική. Δεν ξέρεις ένα κείμενο πού θα σ’ ακουμπήσει. Μπορεί το τσάτμποτ να σού πει πως το Έγκλημα Και Τιμωρία αφορά μία σειρά από ηθικά ζητήματα, αλλά εγώ έχω να σού πω κάτι εντελώς διαφορετικό. Απ’ όλο το βιβλίο θυμάμαι καθαρά το δωματιάκι του Ρασκόλνικοφ, την προετοιμασία του εγκληματος και τον ήχο της βροχής πάνω στην τσίγκινη επιφάνεια μίας αποθήκης στο χωριό, εκεί που το ‘χα πρωτοδιαβάσει μικρή. Κάποιος άλλος άνθρωπος θα θυμάται κάτι άλλο μετά την ολοκλήρωση της ανάγνωσης. Μπορεί στο μέλλον να είμαι σε χαμηλότερη ζήτηση από το τσάτμποτ, αλλά, έχω νιώσει πράγματα και θαύματα κατά καιρούς. Κυρίως έχω νιώσει τον χρόνο ν’ απλώνει, να γίνεται ανθρώπινος, όταν βυθίζομαι στην ανάγνωση και γράφοντας λογοτεχνία έχω νιώσει ακόμη κι έναν μικρό, ελάχιστο έλεγχο πάνω στη ροή του χρόνου κι αυτό είναι μία σχεδόν υπνοτιστική εμπειρία.
Η συμβιωτική σχέση με την τεχνολογία ήδη ξετυλίγεται καταπιεστικά. Είναι το αγόρι/το κορίτσι που σού κλέβει την αυτονομία και σε κάνει να χάνεις τον εαυτό σου. Τα μεγάλα έργα τα τρώει ο μηχανικός «νους» κι εμείς ρομποτίζουμε, για να φανούμε προχώ, να μην μείνουμε στην απ’ έξω, να μην απολυθούμε ή να μην νιώθουμε δεινόσαυροι. Όπως σ’ όλες τις σχέσεις, λίγη απόσταση βοηθάει.
