Είναι κομμάτι της άυλης πλέξης του τωρινού πολιτισμού μας – δεν αποταμιεύουμε. Παντού στον κόσμο. Εμείς λιγότερο ακόμη και από τους φτωχότερους στην Ευρώπη, σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ της Ευγενίας Τζώρτζη στην «Κ» και μελέτη της Eurobank. Μοιάζει να έχει ξεχαστεί ακόμη και η λέξη: αποταμίευση· όρος χωρίς ζωηρούς συνειρμούς, μόνο στους παλαιότερους ανακαλεί τον μεταλλικό κουμπαρά του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου και τη σχολική έκθεση για τις αρετές της.
Χρόνια τώρα είναι που φθίνει η λογική του τραπεζικού κομποδέματος για τις δύσκολες ώρες, της «ασπίδας» απέναντι στον κίνδυνο να χάσει κάποιος την αξιοπρέπειά του· που υποχωρεί το αυτονόητο της αποταμίευσης ως έκφραση της σύνεσης και της εγκράτειας της μικρομεσαίας οικογένειας, ως μέρος της οικογενειακής πολιτικής πρόνοιας. Γιατί; Κατ’ αρχάς, όπως καταγράφουν οι μελέτες, διότι σήμερα κερδίζουμε πολύ λίγα, σχεδόν τα λιγότερα στην Ε.Ε., δεν μένει κάτι να μπει στην άκρη· ειδικά στα νοικοκυριά με παιδιά το ταμείο είναι μείον. Ομως, όχι μόνο. Και γιατί υπάρχει η οικογένεια-στήριγμα. Γιατί φοροδιαφεύγουμε και το «μαύρο» χρήμα κατευθύνεται ευκολότερα στην κατανάλωση. Γιατί οι οικονομίες στην τράπεζα δεν αυγατίζουν όπως παλιότερα κ.λπ.
Αλλά και διότι έχει συντελεστεί από καιρό μια βαθιά πολιτισμική αλλαγή. Η αποταμίευση έπαψε να αποτελεί άμεση πρώτη ανάγκη. Ανάγκη έγινε η κατανάλωση. Παντού. Εδώ εντονότερα. Το ζήσαμε εκρηκτικά προ κρίσης, όταν κερδίζαμε περισσότερα και καταναλώναμε ακόμη και με δανεικά, αδιαφορώντας για την αποταμίευση ως επένδυση. Εκείνη η φούσκα έφθειρε δραματικά την έγνοια της εξοικονόμησης, του επόμενου βήματος μετά την εξασφάλιση της επιβίωσης. Η κρίση επαναπροσδιόρισε την καθημερινότητα, όμως η νέα κουλτούρα με τα πλατιά βάθη, τις αμφισημίες και τις αντιφάσεις της είχε ήδη στερεωθεί. Το χρήμα είναι για τις μικρές ατομικές ικανοποιήσεις, για το ξεδίψασμα της ψυχής. Τις επενδύσεις τις κάνουν το κράτος και οι επιχειρήσεις. Τη μακροπρόθεσμη οργάνωση αναλαμβάνουν τα μεγάλα τεχνικά και γραφειοκρατικά συστήματα, εμείς αναζητούμε επάρκεια και ευχαρίστηση στην ιδιωτική ζωή, δίνουμε βάρος στο παρόν. Ιδέες περί του μέλλοντος ως επίλεκτου τόπου και υπόσχεσης συνθλίβονται από το επιταχυνόμενο γίγνεσθαι και τον φόβο απέναντι στο αβέβαιο αύριο. Οι τρεις χρόνοι εξανεμίζονται. Οι ορίζοντες στενεύουν… Καθόλου δεν το θέλουμε. Ομως στην αλυσίδα της συνέχειας λείπουν πολλοί κρίκοι.
