Κατά τα τελευταία 150 χρόνια ορίζονται με την ευρεία έννοια κάποιοι ιστορικοί σταθμοί, οι οποίοι σηματοδοτούν μια πορεία οικονομικής και πολιτισμικής συνύπαρξης, γεωγραφικής γειτονίας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, πολιτικών σχέσεων έως και κινηματικών συνάψεων μεταξύ Ελλήνων και Αράβων.
Αυτή η περίοδος αρχίζει με τα χρόνια όπου οι Eλληνες εξελίσσονται αφενός σε ελληνικό – ευρωπαϊκό κράτος στα γεωγραφικά όρια της ελληνικής χερσονήσου και αφετέρου εδραιώνεται η έννοια της ελληνικής διασποράς.
Ο αραβικός κόσμος βίωσε την περίοδο αυτή υπό οθωμανικό έλεγχο, ενώ στη συνέχεια τα αραβικά εδάφη συνέχισαν ως αποικίες ή προτεκτοράτα των μεγάλων δυνάμεων της ευρωπαϊκής Δύσης: Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία.
Η πρώτη κομβική φάση είναι η εγκατάσταση δεκάδων χιλιάδων Ελλήνων μεταναστών, για οικονομικούς λόγους, στο έδαφος της Αιγύπτου. Με κύριο προϊόν το βαμβάκι, οι Ελληνες αποτέλεσαν για πολλές δεκαετίες το μεσαίο στρώμα μεταξύ της βρετανικής οικονομικής ηγεσίας και των Αράβων – Αιγυπτίων εργαζομένων.
Η δεύτερη φάση είναι στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ο ελληνικός πληθυσμός στην Αίγυπτο είχε φτάσει περίπου στις 250.000 και η χώρα αποτελεί τον τόπο συμμετοχής του εξόριστου ελληνικού στρατού σε πολεμικές επιχειρήσεις.
Σταδιακά οι σχέσεις των Ελλήνων με τον αραβικό κόσμο εξελίσσονται σε σχέσεις της Ελλάδας με τον αραβικό κόσμο. Η δημιουργία του Ισραήλ στην ευρύτερη περιοχή, η κίνηση του Νάσερ, του νέου Αιγύπτιου ηγέτη, να συνδεθεί με τη Σοβιετική Ενωση, οι ισχυρές αντιδράσεις των δυτικών συμμάχων στην εθνικοποίηση της διώρυγας του Σουέζ και η κρίση του 1956, η ενίσχυση εκ μέρους του Νάσερ του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος της Αλγερίας εναντίον της Γαλλίας θα διαμορφώσουν νέες συνθήκες που άπτονται της διπλωματικής ιστορίας.
Η προσπάθεια του Κωνσταντίνου Καραμανλή με την επίσκεψη του Νάσερ στην Αθήνα το 1960, αφορά την πρόθεση δημιουργίας θετικής προοπτικής για την Ελλάδα στην περιοχή.
Ωστόσο, πέρα από την επίσημη διπλωματία, οι Ελληνες θα αποκτήσουν άμεση σχέση με τον αραβικό κόσμο σε δύο ακόμη περιπτώσεις, ως δείγμα των καιρών.
Η μία το 1964, όταν στην ευρεία κινητοποίηση για τη δημιουργία ελληνοκυπριακού στρατού η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου στέλνει την κρυφή μεραρχία στην Κύπρο, παράλληλα ο αρχιεπίσκοπος και πρόεδρος Μακάριος για τη δημιουργία κυπριακού πολεμικού ναυτικού παραλαμβάνει σοβιετικές τορπιλακάτους, οι οποίες έχουν σταλεί μυστικά στην Αίγυπτο και επανδρώνονται από στελέχη του ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού.
Στον κύκλο της διαμόρφωσης αριστερής επαναστατικής ιδεολογίας στον αραβικό κόσμο εναντίον της Δύσης και του Ισραήλ, οι δρόμοι Ελλήνων και Αράβων θα διασταυρωθούν στη διάρκεια της χούντας των συνταγματαρχών, λόγω της στενής σχέσης του εξόριστου Ανδρέα Παπανδρέου με τον ηγέτη της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, Γιασέρ Αραφάτ. Εκτοτε, είτε με τη θρυλούμενη ένοπλη εκπαίδευση μελών του ΠΑΚ (Πανελλήνιο Αντιδικτατορικό Κίνημα) από Παλαιστινίους στη διάρκεια της χούντας είτε κατά τη διάρκεια των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, η αυτοδιάθεση των Παλαιστινίων θα βρει έμμεση υποστήριξη στο πλαίσιο της ανάγκης δημιουργίας ενός δικού τους κράτους, του αντιαμερικανισμού της μεταδικτατορικής περιόδου, της θετικής στάσης μεγάλου μέρους της τότε ελληνικής κοινής γνώμης απέναντι στα αντιδυτικά κινήματα και του υπαρκτού συχνά ελληνικού αντισημιτισμού.
Η στενή πλέον σύνδεση της Ελλάδας με τη δυτική συμμαχία διαμόρφωσε στενές αμυντικές σχέσεις με τον δυτικόφιλο αραβικό κόσμο και απόδειξη αυτού η πώληση πολεμικού υλικού στη Σαουδική Αραβία το 2017 και η εγκατάσταση ελληνικών πυραύλων Patriot στο έδαφος της Σαουδικής Αραβίας το 2021.
Η εξέλιξη των ελληνοαραβικών σχέσεων προχώρησε παράλληλα με τη διαμόρφωση του Ελληνισμού, των Ελλήνων και της Ελλάδας. Συνέβαλαν όσο οι Ελληνες διαμορφώνονταν στη σύγχρονή τους και πιο δυτική τους μορφή.
Ως πεδίο διπλωματικών σχέσεων παραμένουν πρόσφορο και ωφέλιμο έδαφος για την Ελλάδα στην περιοχή, όσο υπάρχουν περιθώρια απέναντι στην κατάργηση της πολιτικής που φέρνουν οι κάθε μορφής θεοκρατικές αντιλήψεις και θρησκευτικοί φανατισμοί.
*Ο κ. Τάσος Σακελλαρόπουλος είναι ιστορικός, υπεύθυνος των ιστορικών αρχείων του Μουσείου Μπενάκη.
