Απολαμβάνουμε τις θερινές διακοπές. Είναι η δική μας προσωρινή φυγή από την καθημερινότητα, το άγχος, τις πολλές υποχρεώσεις. Δεν θέλουμε άλλες σκοτούρες, λίγη ξεγνοιασιά ζητάμε. Αν είσαι λάτρης του «sea – sun – sand» και θεωρείς πως οι καλοκαιρινές διακοπές εξαντλούνται σε αυτό το τρίπτυχο, προχώρα, δεν χρειάζεται να διαβάσεις παρακάτω, μπορεί να βρεις το κείμενο κουραστικό. Αν όμως θεωρείς πως η επίσκεψη σε έναν τόπο πρέπει να διέπεται από υπευθυνότητα, τότε ίσως εδώ βρεις μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία που μπορούν να κάνουν καλύτερη την εμπειρία σου.
Ας μεταφερθούμε σε ένα νησί του Αιγαίου, δεν έχει σημασία ποιο. Το νησί αυτό έχει λίγες εκατοντάδες κατοίκους τον χειμώνα, όμως το καλοκαίρι το επισκέπτονται δεκάδες χιλιάδες πολίτες. Η ενέργεια του νησιού έρχεται από μια απαρχαιωμένη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής που καίει πετρέλαιο. Τα τελευταία χρόνια έχουν χτιστεί πολλές νέες κατοικίες και ξενοδοχεία, ενώ τα καφέ, τα εστιατόρια και τα beach bars έχουν πολλαπλασιαστεί. Το τοπίο έχει αλλοιωθεί, μια περιοχή Natura έχει καταπατηθεί, οι ξαπλώστρες έχουν καταλάβει κάθε τετραγωνικό των παραλιών. Με την επέλαση των τουριστών και των πισίνων και υπό το βάρος της κλιματικής κρίσης, το απόθεμα γλυκού νερού έχει σχεδόν εξαντληθεί, με αποτέλεσμα σχεδόν κάθε χρόνο να απαιτείται η λειτουργία μιας νέας μονάδας αφαλάτωσης που απαιτεί πολλή ενέργεια και προκαλεί επιπτώσεις στη θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα. Οι καλλιεργητές και κτηνοτρόφοι μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού μιας και οι περισσότεροι αποφάσισαν να στραφούν στον τουρισμό για τα προς το ζην. Σχεδόν το σύνολο των τροφίμων που καταναλώνονται στο νησί είναι εισαγόμενο. Το σύστημα διαχείρισης των μεγάλων ποσοτήτων σκουπιδιών που παράγονται τους θερινούς μήνες δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις. Κάδοι ξέχειλοι. Η μοναδική χωματερή του νησιού έχει γεμίσει και γίνονται διάφορες πατέντες για να κρατηθεί σε λειτουργία, με δημιουργία νέων παράνομων σημείων απόθεσης σκουπιδιών ή με κάψιμο των απορριμμάτων. Ο τουρισμός φέρνει κέρδη, αλλά μαζί και επιπτώσεις. Εμείς οι επισκέπτες αποτελούμε κομμάτι του προβλήματος, μπορούμε όμως να γίνουμε και μέρος της λύσης αν δείξουμε τη δέουσα υπευθυνότητα. Πώς μπορεί να συμβεί αυτό;
Αρχικά συνειδητοποιώντας τη διαφορά μεταξύ του υπεύθυνου επισκέπτη και του ανεύθυνου τουρίστα. Ο υπεύθυνος επισκέπτης σέβεται το μέρος που τον φιλοξενεί και φροντίζει να το απολαύσει περιορίζοντας τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Ξεκινώντας από το νερό, το μόνο που χρειάζεται είναι να κάνουμε λελογισμένη χρήση, αποφεύγοντας να ξεχνάμε τη βρύση ανοιχτή και προτιμώντας να κάνουμε σύντομα ντους. Προτιμάμε καταλύματα χωρίς πισίνα και δεν χρειάζεται να ζητάμε κάθε μέρα αλλαγή σεντονιών και πετσετών.
Συνεχίζοντας με την ενέργεια, που κι αυτή μπορούμε να τη μειώσουμε εύκολα: αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε το κλιματιστικό όταν δεν το χρειαζόμαστε και δεν το ρυθμίζουμε σε θερμοκρασία κάτω των 24°. Καλό είναι επίσης να μην ξεχνάμε φώτα και κλιματισμό ανοιχτά όταν φεύγουμε. Δεν ζημιώνεται το ξενοδοχείο, αλλά ο πλανήτης.
Και στην τροφή μπορούμε να κάνουμε πολλά. Προτιμάμε τοπικά εδέσματα, ενώ προσέχουμε να μην πετάμε φαγητό. Η σπατάλη τροφίμων διογκώνεται την περίοδο των διακοπών και μαζί διογκώνεται και η ποσότητα οργανικών αποβλήτων που τελικά καταλήγει στη χωματερή. Η Ελλάδα καταλαμβάνει μια από τις χειρότερες θέσεις στη σπατάλη τροφίμων στην Ευρώπη.
Συμβάλλουμε ακόμα στον περιορισμό των σκουπιδιών και της πλαστικής ρύπανσης, φέρνοντας μαζί μας στις διακοπές ένα θερμός, ένα ποτήρι πολλαπλών χρήσεων, μια επαναχρησιμοποιούμενη τσάντα για τις αγορές μας, ένα τασάκι παραλίας (αν καπνίζουμε). Αποφεύγουμε τα πλαστικά καλαμάκια, που έχουν κατακλύσει ξανά την αγορά παρότι θεωρητικά έχουν καταργηθεί από τον Μάιο του 2022, με αποτέλεσμα σήμερα να αποτελούν ένα από τα πιο συχνά σκουπίδια που εντοπίζονται στις ελληνικές παραλίες. Και όταν βρισκόμαστε στην παραλία αποφεύγουμε να αφήσουμε οτιδήποτε πίσω μας. Αν δεν υπάρχει κάδος, παίρνουμε τα σκουπίδια μαζί μας μέχρι τον πλησιέστερο. Κι αν εκεί που λιαζόμαστε βλέπουμε δίπλα μας αποτσίγαρα, καλαμάκια, σακούλες, μπορούμε να τα πάρουμε κι αυτά μαζί μας πριν καταλήξουν στο στομάχι κάποιου δελφινιού ή θαλασσοπουλιού.
Μπορούμε επίσης να διεκδικούμε το σωστό όταν βλέπουμε κάτι που αντιβαίνει στους περιβαλλοντικούς κανόνες. Για παράδειγμα, στις παραλίες απαγορεύεται οι ξαπλώστρες και τα τραπεζοκαθίσματα να καλύπτουν όλη την έκταση. Αν εντοπίσουμε μια τέτοια παρανομία, μπορούμε να ενημερώσουμε την αρμόδια αρχή. Το ίδιο μπορούμε να κάνουμε αν εντοπίσουμε ανθρώπους να εκτελούν, σε αγροδασικές εκτάσεις, εργασίες που μπορεί να προκαλέσουν σπίθα και άρα να οδηγήσουν σε πυρκαγιά.
Ενας υπεύθυνος επισκέπτης μπορεί να μην κάνει τη διαφορά. Χιλιάδες υπεύθυνοι επισκέπτες, όμως, μπορούν.
*Ο κ. Αχιλλέας Πληθάρας είναι footprintleader στο WWF Ελλάς.
