«Πλέον έχει περάσει ένα δευτερόλεπτο χρόνου». Η πρόταση αυτή βρίσκεται στη σελίδα 35 του βιβλίου «Η αρχή. Δεκατέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια κοσμικής εξέλιξης» (μτφρ. Χριστόδουλος Λιθαρής) των αστροφυσικών Νιλ Ντεγκράς Τάισον και Ντόναλντ Γκόλντσμιθ, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.
Λέγοντας «ένα δευτερόλεπτο χρόνου» εννοείται εδώ το πρώτο πρώτο δευτερόλεπτο της ζωής του σύμπαντός μας μετά τη Μεγάλη Εκρηξη.
Προσέξτε: Το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου («Εν αρχή») ξεκινάει στη σελίδα 23. Αρα, για να περιγράψουν το πρώτο μόλις δευτερόλεπτο της ζωής του σύμπαντος, οι συγγραφείς χρειάστηκαν σχεδόν δώδεκα σελίδες (η προαναφερθείσα πρόταση βρίσκεται στο μέσον της σελίδας 35).
Είναι τρομακτικές οι χημικές και φυσικές διεργασίες που συμβαίνουν στο σύμπαν κατά το πρώτο δευτερόλεπτο της ύπαρξής του.
Η μεγαλύτερη –και πιο λογική, εύλογη και μάλλον αναπόφευκτη– παρεξήγηση με τη Μεγάλη Εκρηξη είναι ότι με το φτωχό μας το μυαλό την κατανοούμε σαν μια όντως τεράστια έκρηξη που συνέβη σε κάποιο σημείο του χώρου όπως τον καταλαβαίνουμε.
Λάθος. Η Μεγάλη Εκρηξη συνέβη παντού και πουθενά. Ολα όσα βλέπουμε (και όσα δεν βλέπουμε στο απώτερο Διάστημα ή στον μικρόκοσμο των σωματιδίων) αποτελούν κομμάτια του Μπιγκ Μπανγκ. Ο ίδιος ο χρόνος αποτελεί κομμάτι του. Γι’ αυτό και δεν έχει νόημα να ρωτήσει κάποιος «τι υπήρχε πριν από το Μπιγκ Μπανγκ», απλούστατα επειδή ΔΕΝ υπήρχε «πριν», χρόνος δεν υφίστατο.
Ολα, τα πάντα, ξεπήδησαν μέσα από μια αδιανόητα μικρή συμπυκνωμένη τελεία, μια κουκκίδα ασύλληπτης πυκνότητας, γνωστή ως Μοναδικότητα ή Ιδιομορφία ή Ανωμαλία (και οι τρεις αυτές έννοιες μεταφράζονται ως Singularity στα αγγλικά).
Για λόγους που δεν γνωρίζουμε (O magnum mysterium!) αυτό το απειροελάχιστο σημείο εξερράγη, έσκασε. Οι θερμοκρασίες έγιναν απίστευτες μέσα από μια καταιγιστική αλληλεπίδραση ύλης και ενέργειας. Στο ένα μόλις δευτερόλεπτο της ζωής του, το σύμπαν διαστέλλεται και σταδιακά ψύχεται.
Αυτό είναι το σημείο αφετηρίας των δύο συγγραφέων στην «Αρχή». Ο Γκόλντσμιθ είναι αστροφυσικός με διδακτικό έργο στο Μπέρκλεϊ, είναι επίσης μέγας εκλαϊκευτής της αστρονομίας. Το μεγάλο όνομα εδώ, βέβαια, είναι ο Τάισον – από τους λεγόμενους «σταρ» της σύγχρονης επιστήμης των ουρανών, για κάποιους συνεχιστής του Καρλ Σέιγκαν (επηρέασε βαθιά τον Τάισον όταν ήταν νέος).
Υπάρχει μια δόση υπερβολής σε αυτό το αφήγημα της «διαδοχής». Ο Τάισον είναι όντως έξοχος εκλαϊκευτής, χαρισματικός αφηγητής, με χιούμορ και αμεσότητα. Το ίδιο ήταν και ο αείμνηστος Σέιγκαν – αλλά ήταν και σπάνιος οραματιστής, που ο Τάισον μάλλον δεν είναι.
Αυτή την εβδομάδα, λοιπόν, θα σταθούμε σε ορισμένους σταθμούς αυτής της κοσμογονίας με θεμελιώδη αρχή την πρώτη πρόταση του πρώτου κεφαλαίου: «Εν αρχή υπήρχε η φυσική».
