Η παλιά κλισέ συζήτηση των ημερών «τι θα κάνετε φέτος καλοκαίρι;» είναι πλέον γνησίως αγχωτική. Αν δεν περιλαμβάνει κάτι αληθινά ξενέρωτο, του στυλ ένα υπερβολικά οργανωμένο Σαββατοκύριακο σε ριζόρτ συν γάμους και βαφτίσεις, εάν δεν είναι μία σκέτη δήλωση οικονομικών δυσκολιών του τύπου «είμαι σεζόν σε ξενοδοχείο, έχω χρέη/έξοδα/άρρωστο γονιό», μπορεί να είναι ένα ποτ πουρί από νοσταλγικές αναπολήσεις. Μία μόνιμη σύγκριση παρόντος-κοντινού παρελθόντος, όπου το τελευταίο κερδίζει με διαφορά.
Οι δρόμοι μοιάζουν με τόπους βασανισμού κάπου προς τα τέλη Ιουνίου. Δεν δροσίζει με φυσικό τρόπο πια. Η πόλη δεν αδειάζει, για να ζήσουν το όνειρό τους οι Αθηναίοι που γαλουχήθηκαν με τα «Φθηνά Τσιγάρα». Ούτε οι διακοπές στην Αθήνα είναι πλέον φθηνές. Δεν θα φας έξω; Δεν θα πιεις; Το Σ.Κ. στα νησιά είναι ακριβό κι αυτό. Εκατό ευρώ να πας να ’ρθεις μόνο. Δεν θα μείνεις κάπου; Χώρια οι γάμοι, οι βαφτίσεις, τα πανηγύρια. Αλλα έξοδα από ’κει. Πάλι οργάνωση, προγραμματισμός, logistics. Ουφ!
Κι έπειτα, πόσο διακοπές είναι αυτές οι διακοπές όπου όλα είναι οργανωμένα και προγραμματισμένα από πριν; Ακούω, για παράδειγμα, ότι κλείνουν από τον χειμώνα, για να πάνε στο ξερονήσι την Ανάφη. Μισό χρόνο πριν, επειδή «έχει λίγα καταλύματα». Ορθώς έχει, δεν είναι για όλους. Δεν πρέπει όλοι να πάμε εκεί, σκέφτομαι ώρες ώρες θίγοντας τα ιερά και τα όσια του ελληνικού καλοκαιριού, που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, κάποια συγκεκριμένα νησιά στα οποία αν δεν πας, την έχεις χάσει την μπάλα. Γαύδος, Νάξος, διαφόρων διαβαθμίσεων βραχονησίδες παίζουν σ’ αυτές τις λίστες και οι τιμές των καταλυμάτων είναι Μονακό. Κι αν δεν φας γκουρμέ φέτα πλάι σε κάποιον βράχο που τον βρέχει η θάλασσα, τι θα πάθεις; Τέτοια σκέφτομαι η ιερόσυλη, γιατί όλοι ξέρουν πως, εάν δεν ξοδέψεις περίπου δυο μισθούς μέσα σε πέντε μέρες στο Αιγαίο, δεν χαλαρώνεις πραγματικά.
Κι οι παραλίες; Κι αυτές είναι πολύ χαλαρωτικές. Ειδικά όταν έχει καύσωνα και νιώθεις το δέρμα σου να γίνεται φουσκάλες και μετά πληγή. Ή όταν έχει γύρω γύρω παιδάκια που παίζουν κι ουρλιάζουν, κι αυτό είναι χαλαρωτικό, κανένας δεν ενοχλείται, να τ’ αφήνετε να τρέχουν και κατά πάνω μας, τα αγαπάμε όσο εσείς. Αλλά το πιο ωραίο είναι όταν φτάνει στην παραλία κάποια παρέα της τάσης «επιστροφή στην παράδοση» και βγάζουν το μπουζουκάκι τους νέα παιδιά να θρηνήσουν τη Μικρασία. Αν νιώσεις μισάνθρωπος, απλά κολύμπα λίγο, κάποια στιγμή θα ζαλιστούν και θα φύγουν. Μου αρέσουν πολύ κι αυτοί που έρχονται στην παραλία για να μιλήσουν στο κινητό. Υπάρχει κάτι πιο χαλαρωτικό για εμάς που σας ακούμε;
Ισως και να ήταν όντως χαλαρωτικό το νησί του Αιγαίου άλλοτε. Ισως να μην είναι όλα όπως τα περιγράφω. Σίγουρα θα υπήρχαν κρυφές παραλίες. Σίγουρα θα είχε αληθινά μέρη όπου μπορούσες ν’ ακούς μόνο τη θάλασσα και να τρως χωρίς να σκέφτεσαι τον τραπεζικό σου λογαριασμό. Δεν γίνεται να ερωτεύτηκαν τόσοι άνθρωποι αυτά τα μέρη χωρίς λόγο. Δεν γίνεται να σκαρφαλώνουν σ’ αυτά τα καρυδότσουφλα δέκα ώρες μ’ έναν φραπέ χωρίς λόγο. Κάτι βρίσκουν εκεί που πάνε, κάτι που άλλοτε μπορούσαν να το θεωρήσουν δικό τους, κομμάτι τους. Λέγανε, για παράδειγμα, θα πάω είκοσι μέρες στα νησιά. Κι αυτό σήμαινε κάτι άλλο απ’ αυτό που σημαίνει τώρα.
Το μπάνιο, η μέρα στη θάλασσα, όλ’ αυτά είναι αξεπέραστες προσδοκίες των Ελλήνων από το καλοκαίρι τους που τώρα υποχωρούν. «Πού θα πάτε για μπάνιο;», λένε. Δεν λένε «πού θα πεζοπορήσετε φέτος το καλοκαίρι;», ούτε «πού θα εργαστείτε;». Το μπάνιο σκέφτονται. Και στον συλλογικά πλεγμένο ιστό αυτής της φαντασίωσης βρίσκουμε την ανεμπόδιστη πρόσβαση στη θάλασσα, την ανένοχη χαλάρωση πάνω σε δροσερά βραχάκια, την απόλαυση του φυσικού τοπίου. Δεν ξεπερνιούνται εύκολα όλ’ αυτά. Δεν είναι εύκολο να το χωνέψει ο άλλος ότι για να δει τις παραλίες της Νάξου χρειάζεται κοντά δύο χιλιάδες ευρώ.
Ομως, το καλοκαίρι μας μάς το κλέβει κι ο καιρός. Κάμποσες ώρες της μέρας βγαίνουν εκτός παιχνιδιού. Δεν μπορείς πραγματικά να κάνεις κάτι σε εξωτερικό χώρο στους 45 βαθμούς και να μη σού ’ρθει λιποθυμία. Συναυλίες, υπαίθρια θέατρα, βόλτες στα φυλλώδη δάση, στις δροσερές σκιές, όλα όσα έχουμε συνδέσει με μία γλυκιά κούραση και με μία αργή, αλλά σταθερή, εσωτερική μεταμόρφωση, τώρα κολυμπούν στον ιδρώτα. Ακόμη και τη νύχτα ο αέρας είναι θερμή ανάσα, μερικές φορές δύσοσμη.
Ομως, υπάρχουν ακόμη καλοκαίρια σαν ταινίες του Ρομέρ, σαν μουσική του Brian Eno, σαν τα ποιήματα της Anne Sexton και συχνά δημιουργούνται από συνθήκες που δεν μπορείς ούτε να προβλέψεις ούτε να ελέγξεις και να σχεδιάσεις. Ο περίφημος ερωτισμός, για παράδειγμα, του καλοκαιριού μπορεί να εμφανιστεί εκεί που δεν το περιμένεις. Ενώ σ’ ένα ειδυλλιακό τοπίο όλα μπορεί να πάρουν τη χροιά θανάτου που παίρνουν οι απόπειρες ευτυχίας στα έργα του Ουελμπέκ. Ποτέ δεν ξέρεις. Το καλοκαίρι και όχι ο βαθύς χειμώνας είναι η αληθινή εποχή του μυστηρίου.
