Παιδιά όταν ήμασταν, ξαπλώναμε στις ελληνικές παραλίες, κοιτούσαμε τα αστέρια και αναρωτιόμαστε τι να υπάρχει «πίσω από τον ουρανό. Υπάρχει κάτι άλλο πέρα από αυτόν;».
Ενας άνθρωπος που αγάπησα πολύ, ο ομηριστής Βαγγέλης Πανταζής, μου διηγούνταν πως παιδί ξάπλωνε στις πράσινες πλαγιές της Ηπείρου και κοιτούσε τα άστρα: σκεφτόταν ότι ο ουρανός είναι ένα τσαντίρι γεμάτο τρύπες. Τα άστρα ήταν οι τρύπες. Αρα πίσω από το σκοτάδι υπήρχε ένα μυστηριώδες φως; Ενας άλλος κόσμος; Ο Βαγγέλης έφυγε από τη ζωή περίεργος για τα πάντα, έφυγε με τέτοια ερωτήματα μέσα του.
Αφελή, παιδικά ερωτήματα, θα πείτε. Οχι και τόσο. Στο «Η αρχή. Δεκατέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια κοσμικής εξέλιξης» (μτφρ. Χριστόδουλος Λιθαρής, εκδ. Διόπτρα) οι αστροφυσικοί Νιλ Ντεγκράς Τάισον και Ντόναλντ Γκόλντσμιθ τιτλοφορούν ένα κεφάλαιο ως εξής: «Ενα σύμπαν ή πολλά;».
Εκεί γράφουν πως ζούμε σε ένα διαστελλόμενο σύμπαν. Ομως, τι κάνει το σύμπαν να διαστέλλεται; Η επιστήμη κατέληξε σε ένα συμπέρασμα: ότι μια αόρατη «σκοτεινή ενέργεια» προκαλεί τη διαστολή.
Από πού προέρχεται, όμως, η σκοτεινή ενέργεια; Τι τη δημιουργεί; «Η σκοτεινή ενέργεια», γράφουν οι δύο αστροφυσικοί, «πηγάζει από γεγονότα που πρέπει να συμβαίνουν στον άδειο χώρο».
Ομως η κβαντική θεωρία δείχνει πως λέγοντας «άδειο χώρο» εννοούμε «εικονικά σωματίδια» που «αποκτούν και χάνουν ύπαρξη τόσο γοργά, που ποτέ δεν μπορούμε να τα εντοπίσουμε άμεσα, αν και μπορούμε να παρατηρήσουμε την επίδρασή τους». Αυτό ονομάζεται «κβαντικές διακυμάνσεις του κενού».
Αλλά εάν αυτός ο άδειος χώρος περιείχε σκοτεινή ενέργεια στις ποσότητες που προτείνουν οι φυσικοί, «το σύμπαν θα είχε φουσκώσει εδώ και πολύ καιρό, αποκτώντας τόσο μεγάλο όγκο, που το κεφάλι μας δεν θα μπορούσε καν να στριφογυρίσει, εφόσον ένα μικρό κλάσμα του δευτερολέπτου θα αρκούσε για να εξαπλωθεί η ύλη σε απίστευτο βαθμό αραίωσης».
Κάτι τέτοια οι αγγλόφωνοι τα λένε mind blowing: δοκιμάζονται οι αντοχές του ανθρώπινου μυαλού. Οπως η θεώρηση «πως ό,τι αποκαλούμε σύμπαν ανήκει σε ένα πολύ μεγαλύτερο “πολυσύμπαν”, το οποίο είναι αρκετά πιθανόν να περιέχει έναν άπειρο αριθμό από σύμπαντα, κανένα εκ των οποίων δεν αλληλεπιδρά με κάποιο άλλο».
Ολα αυτά μοιάζουν με σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Αλλά, συχνά, η επιστήμη, ή και η ίδια η πραγματικότητα, έχει μεγαλύτερη φαντασία από τη λογοτεχνία.
Το βέβαιο είναι ότι μιλάμε για θεωρίες που εκκινούν από παρατηρήσεις οι οποίες δείχνουν κάτι «περίεργο» να συμβαίνει εκεί έξω. Και, σαφώς, οι φυσικοί νόμοι του δικού μας σύμπαντος επιτρέπουν την ύπαρξη ζωής. Μόνο στη Γη άραγε;
Κατά κάποιον τρόπο, παραμένουμε ακόμα εκείνα τα παιδιά που ξαπλώνουν στις ακτές και στα όρη κάτω από τον έναστρο ουρανό.
