Κοιτώντας από μια οπτική γωνία έξω από την Ε.Ε., οι ευρωεκλογές δημιουργούν μια πολιτική φρενίτιδα που όμως δεν έχει μεγάλη ουσία. Προσφέρουν μια πλατφόρμα σαν «επίδειξη μόδας» για τους πολιτικούς και δημιουργούν ειδήσεις για τα μέσα ενημέρωσης. Ποιο κόμμα κερδίζει ή ποιο χάνει τη λαϊκή υποστήριξη. Ποιες μπορεί να είναι οι πιθανές συνέπειες για τους πολιτικούς ηγέτες και τους αντιπάλους τους; Είναι η έξυπνη εναλλακτική του διαγωνισμού τραγουδιού της Eurovision.
Λίγο σαν τη Eurovision, οι εκλογές επιτρέπουν την προβολή των τελευταίων τάσεων στην πολιτική. Φέτος, είναι η στιγμή της λαϊκιστικής ριζοσπαστικής Δεξιάς. Θα καταφέρουν η Τζόρτζια Μελόνι, η Μαρίν Λεπέν και το κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) να έχουν υψηλότερη λαϊκή υποστήριξη από ό,τι στο παρελθόν; Σε αυτό μπορούμε να προσθέσουμε και λίγο δράμα: είναι ή θα είναι σύμμαχοι στο Ευρωκοινοβούλιο;
Οι ευρωεκλογές δίνουν οξυγόνο σε νέα ή περιθωριακά κόμματα. Κατ’ εξαίρεση, το 2019, οι Πράσινοι τα πήγαν αρκετά καλά σε όλη την Ευρώπη και η εκστρατεία που έκαναν τους επέτρεψε να ανεβάσουν το επίπεδο ευαισθητοποίησης σχετικά με την κλιματική αλλαγή. Ομως, το πιο συνηθισμένο αποτέλεσμα είναι οι ευρωεκλογές να τροφοδοτούν τον λαϊκισμό: Σήμερα, τις ευρωσκεπτικιστικές, αντιμεταναστευτικές, αυταρχικές πολιτικές δυνάμεις που εκτιμούν τη φωνή που τους δίνεται. Η Μελόνι, ειδικότερα, κινείται με υπεκφυγές, αλλά η ίδια μαζί με άλλους έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν ένα νέο πλειοψηφικό μπλοκ στο Ευρωκοινοβούλιο, σπάζοντας την παραδοσιακή συμμαχία του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και των Σοσιαλιστών. Οι προβλέψεις μιλούν για ένα κύμα ριζοσπαστικής Δεξιάς.
Πράγματι, οι ευρωεκλογές έχουν αποτελέσει το τελευταίο διάστημα το σημαντικότερο μέσο για την άνοδο του λαϊκισμού της ριζοσπαστικής Δεξιάς σε ολόκληρη την ήπειρο. Η ειρωνεία είναι ότι ένα όχημα που σχεδιάστηκε για να προωθήσει περισσότερη «Ευρώπη» έχει συχνά ευνοήσει εκείνους που προσπαθούν να την καταστρέψουν. Οι εκλογές προσφέρουν μια ελεύθερη ψήφο που δεν έχει άμεσο αντίκτυπο στο ποιος κυβερνά, επιτρέποντας έτσι στον ψηφοφόρο να εκφράσει τη διαμαρτυρία του χωρίς να ανησυχεί για κάποια άμεση συνέπεια στον ίδιο.
Αντί να επιτρέψουν στην Ευρώπη να προοδεύσει, οι εκλογές λειτουργούν σαν μια χύτρα ταχύτητας από την οποία δραπετεύει ο πολιτικός «ατμός». Αυτή είναι η δημοκρατία ως ψυχοθεραπεία: Να εκφραστούν συναισθήματα και διαμαρτυρίες, οπότε να μπορέσουμε μετά να επιστρέψουμε στη σοβαρή πολιτική όταν έρθει η στιγμή να αποφασίσουμε ποιος πραγματικά πρέπει να κυβερνήσει στην πατρίδα μας. Οι ευρωεκλογές προσφέρουν μια εικόνα που δεν υπήρχε παλαιότερα: τη δημιουργία μιας ξεχωριστής πραγματικότητας με περιορισμένες συνέπειες. Αποτελούν έναν μηχανισμό διαμαρτυρίας κατά του συστήματος, χωρίς πολλές προοπτικές πραγματικής αλλαγής του συστήματος. Υπό αυτή την έννοια, λειτουργούν σαν μια χρήσιμη «βαλβίδα ασφαλείας».
Η κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης, ωστόσο, μπορεί να υπερεκτιμήσει τις συνέπειες των αποτελεσμάτων. Στην Ελλάδα, όλοι περιμένουν νίκη της Νέας Δημοκρατίας· το αντίθετο θα ήταν η πραγματική είδηση. Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για το αν θα τερματίσει δεύτερος ο ΣΥΡΙΖΑ ή το ΠΑΣΟΚ. Αλλά, και πάλι, αν η διαφορά μεταξύ τους δεν είναι μεγάλη ή αν το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ δεν μειωθεί σημαντικά, τότε ο πραγματικός αντίκτυπος είναι περιορισμένος. Αυτή είναι η πολιτική ως συμβολισμός: μικρές προσαρμογές που εμφανίζονται ως σημαντικές.
Τα αποτελέσματα σε άλλες χώρες της Ευρώπης μπορεί να αποδειχθούν πιο σοβαρά για το μέλλον της εσωτερικής πολιτικής. Μια καθαρή νίκη του κόμματος της Λεπέν στη Γαλλία θα είναι ένα «καμπανάκι» για τις επόμενες προεδρικές εκλογές. Αλλά κανείς δεν θα ψηφίσει σε αυτές έως το 2027! Ενα ισχυρό αποτέλεσμα για τη Μελόνι μπορεί να ενισχύσει τη θέση της στις συμμαχίες της εντός της Ιταλίας. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και σε άλλους πολιτικούς συνασπισμούς άλλων χωρών. Αλλά, και πάλι, αυτό αφορά σε μεγάλο βαθμό την εικόνα τους στα μέσα ενημέρωσης. Δεν σημαίνει πάντα πολλά σε σχέση τις μακροπρόθεσμες τάσεις του εκλογικού σώματος.
Ως επίτιμος πολίτης, χάρηκα πολύ που ψήφισα στις ευρωεκλογές στην Ελλάδα. Η διαδικασία ήταν εξαιρετικά αποτελεσματική. Οι πολίτες πρέπει πάντα να ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα. Σήμερα, όμως, οι εκλογές για το Ευρωκοινοβούλιο θα πρέπει να μας προβληματίσουν για τους περιορισμούς ενός δημοκρατικού συστήματος της Ε.Ε. Η πολιτική των σελέμπριτι, η φρενίτιδα των μέσων ενημέρωσης αποτελούν μια θλιβερή υπενθύμιση πως οι ελπίδες για την οικοδόμηση ενός νέου πολιτικού συστήματος πάνω σε αυτά τα θεμέλια απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο. Η Ευρώπη χρειάζεται μια ισχυρότερη, δημοκρατική Ε.Ε. Ας μην προσποιούμαστε ότι αυτές οι εκλογές βοηθούν στην επίτευξη αυτού του στόχου.
*Ο κ. Κέβιν Φέδερστοουν είναι διευθυντής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου του London School of Economics.
