Η πρόσφατη ψήφιση του νόμου για την έρευνα, ανάπτυξη και καινοτομία στις Ενοπλες Δυνάμεις προκαλεί και το ερώτημα: Υφίστανται οι βασικές προϋποθέσεις ώστε η καινοτομία που παράγεται από την ελληνική επιχειρηματική και ερευνητική κοινότητα να αποτελέσει βασική παράμετρο του αξιόμαχου των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων;
Η απάντηση είναι, κατ’ αρχάς, ναι, βεβαίως. Αρκεί να πούμε ότι η Ελλάδα, σύμφωνα με το European Innovation Scoreboard, το βασικό εργαλείο αξιολόγησης της καινοτομίας των χωρών-μελών της Ε.Ε. και άλλων ευρωπαϊκών χωρών, ήταν το 2022 στην 25η θέση στην κατάταξη, με την Ουκρανία να είναι τελευταία, 39η, από τις 39 ευρωπαϊκές χώρες που αξιολογούνται. Η Ουκρανία, έκτοτε, στη διετή και πλέον κάμινο του πολέμου έχει αναδειχθεί σε μία από τις κορυφαίες, διεθνώς, χώρες στην καινοτομία που σχετίζεται με τη διεξαγωγή πολεμικών επιχειρήσεων. Η χώρα μας, λοιπόν, ήδη κατέχει τους απαραίτητους πόρους αναφορικά με την ποιότητα του εξειδικευμένου ανθρωπίνου κεφαλαίου, το εύρος της ερευνητικής κοινότητας, της χρηματοδότησης και ανάπτυξης τεχνολογικά καινοτόμων επιχειρήσεων, ώστε να ενισχύσει με τη δική της καινοτομία το αξιόμαχο των Ενόπλων Δυνάμεών της.
Είναι αλήθεια, βέβαια, ότι εκεί όπου η Ελλάδα έχει πολύ χαμηλές κατατάξεις είναι στη μεταφορά γνώσεων από την ερευνητική κοινότητα τόσο στις επιχειρήσεις όσο και σε δημόσιους φορείς, όπως άλλωστε είναι το υπουργείο Εθνικής Αμυνας και οι Ενοπλες Δυνάμεις. Σύμφωνα με έναν άλλο δείκτη, το Global Innovation Index του 2023, η Ελλάδα είναι 118η από σύνολο 132 χωρών σχετικά με την ερευνητική συνεργασία των πανεπιστημίων με τις επιχειρήσεις (η Τουρκία είναι 76η). Επίσης η χώρα μας βρίσκεται κάτω του 90% του ευρωπαϊκού μέσου όρου αναφορικά με την κατοχύρωση πατέντας, βασικού δείκτη αναφορικά με την παραγωγή έρευνας που χρήζει πρακτικής εφαρμογής, είτε για ιδιωτική είτε για δημόσια χρήση. Τι μας κάνει να πιστεύουμε, λοιπόν, ότι η ερευνητική κοινότητα, σε συνεργασία με τις επιχειρήσεις στον χώρο της άμυνας, θα παραγάγει αξιόλογη καινοτομία για τις Ενοπλες Δυνάμεις μας;
Η απάντηση είναι ότι, βάσει του νόμου του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, εξασφαλίζεται ο συνδυασμός τριών μοναδικών παραμέτρων, για τα δεδομένα του εγχώριου οικοσυστήματος καινοτομίας:
1. ∆έσμευση αμιγώς εθνικών πόρων για τη χρηματοδότηση της καινοτομίας σε βάθος χρόνου.
2. Αυτή η εθνική χρηματοδότηση εδράζεται στην αντιμετώπιση ενός συγκεκριμένου στόχου, την ενίσχυση της αποτροπής έναντι της Τουρκίας, μέσω του σχεδιασμού και της παραγωγής καινοτόμων λύσεων.
3. Ο πελάτης της εγχώριας καινοτομίας, οι Ενοπλες Δυνάμεις, είναι ο κορυφαίος οργανισμός της χώρας (σε σύγκριση μάλιστα με μεγάλες ιδιωτικές και δημόσιες επιχειρήσεις, όπως τράπεζες και εταιρείες κοινής ωφελείας) αναφορικά με τη χρήση και υποστήριξη τεχνολογιών αιχμής από μια κρίσιμη μάζα στελεχών του.
Να αυξηθούν οι απολαβές των πλέον εξειδικευμένων στελεχών, ώστε να αποφύγουμε την αναιρετική αντίφαση, όσο αυξάνεται η τεχνική τους κατάρτιση τόσο να επιλέγουν την πρόωρη αποστρατεία.
Πρέπει, λοιπόν, να θεωρήσουμε δεδομένη την επιτυχία του στόχου που έθεσε ο νόμος για την καινοτομία στις Ενοπλες Δυνάμεις; Οχι βέβαια. Για να βρει πρόσφορο έδαφος η καινοτομία –για να μπορέσουμε εν καιρώ ειρήνης να προσεγγίσουμε τις καινοτόμους επιδόσεις τής εν καιρώ πολέμου Ουκρανίας–, σειρά ενισχυτικών μεταρρυθμίσεων και πολιτικών στον χώρο της εθνικής άμυνας είτε πρέπει να περάσει από το στάδιο των διακηρύξεων στο στάδιο της επιτυχούς υλοποίησης, είτε να ενισχυθεί περαιτέρω. Αναφέρουμε ενδεικτικά:
Οντως να αναβαθμιστεί η θητεία, ώστε ο Στρατός Ξηράς να είναι σε θέση να κάνει χρήση της καινοτομίας συνολικά, και όχι μόνο π.χ. στις Ειδικές Δυνάμεις, όπως με τη μαζική όσο και καινοτόμο χρήση drones σε κοινές επιχειρήσεις πεζικού, αρμάτων και πυροβολικού.
Να αυξηθεί η συμμετοχή των μονάδων επαγγελματιών των Ενόπλων Δυνάμεων που συμμετέχουν σε πολυμερείς πολεμικές επιχειρήσεις, όπως με τη συμμετοχή του Πολεμικού Ναυτικού στην επιχείρηση ΑΣΠΙΔΕΣ, προκειμένου να δημιουργηθεί μια κρίσιμη μάζα επαγγελματιών των Ενόπλων Δυνάμεων που να έχει διαμορφώσει καινοτόμο έφεση και αντίληψη σε σύγχρονα πεδία μάχης.
Να αυξηθούν οι απολαβές των πλέον εξειδικευμένων στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων, ώστε να αποφύγουμε την αναιρετική αντίφαση, όσο αυξάνεται η τεχνική τους κατάρτιση, σε ένα ολοένα και πιο καινοτόμο στράτευμα, τόσο να επιλέγουν την πρόωρη αποστρατεία για να εξασφαλίσουν ένα ικανοποιητικό επίπεδο ζωής για τις οικογένειές τους.
Οπως αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης από αυτές τις τρεις και μόνο προϋποθέσεις, η υπόθεση της καινοτομίας στις Ενοπλες Δυνάμεις είναι ένα βαθύτατα πολιτικό ζήτημα, άρρηκτα συνδεδεμένο με την αντίληψή μας για το κόστος που είμαστε διατεθειμένοι να αναλάβουμε, ως κληρωτοί και έφεδροι πολίτες, ως επαγγελματίες στρατιωτικοί και ως φορολογούμενοι, για την εξασφάλιση της αμυντικής επάρκειας της χώρας.
*Ο κ. Αντώνης Καμάρας είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ. Το άρθρο βασίζεται στο κείμενο πολιτικής του ΕΛΙΑΜΕΠ «Innovation and the Greek Armed Forces».
