Ημέρα εκλογών σήμερα και όπως συνηθίζω θα σας δώσω λίγη Ιστορία. Είναι ένα αυτούσιο κεφάλαιο από το βιβλίο μου «40+1 νύχτες εκλογών – Μια 29χρονη περιπέτεια στην πολιτική, στην πληροφορική και τα media». (Εκδ. Καστανιώτη 2021.)
Ευρωεκλογές 17 Ιουνίου 1984
Θεωρητικά, οι εκλογές αυτές έπρεπε να ήταν πολύ εύκολες. Είχαμε έτοιμο το λογισμικό από το 1981. Σταυροί προτίμησης για τους υποψηφίους δεν υπήρχαν, όλη η Ελλάδα ήταν μια ενιαία περιφέρεια και η προκαθορισμένη ημερομηνία εκλογών (ίδια για όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση) μας έδινε πάρα πολύ χρόνο για προετοιμασία και δοκιμές. Και όμως. Μια σειρά από ανεξάρτητα μεταξύ τους γεγονότα δημιούργησε μια ιλαροτραγική ιστορία, η οποία κατέληξε να γίνουν οι εκλογές αυτές νούμερο επιθεώρησης!
Αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας ήταν ο αείμνηστος Ευάγγελος Αβέρωφ. Για να μπούμε στο πνεύμα της εποχής, πρέπει να θυμηθούμε την πολιτική κατάσταση όπως είχε διαμορφωθεί. Η Νέα Δημοκρατία ήταν ακόμα «ζαλισμένη» από τη συντριβή του 1981, την παραίτηση του Γεωργίου Ράλλη και τη μάχη για τη διαδοχή της αρχηγίας. Μέσα σε αυτό το ζοφερό περιβάλλον αναζητούσε μια ακτίνα αισιοδοξίας για να ξανασταθεί στα πόδια της. Ετσι, θεώρησε τις ευρωεκλογές του 1984 σαν την ευκαιρία να ξαναμπεί μπροστά, κερδίζοντας την πρωτιά. Τότε δεν υπήρχαν δημοσκοπήσεις ώστε να δίνουν κάποια πρόγευση του αποτελέσματος και έτσι οι αρχηγοί των κομμάτων κυριολεκτικά ζούσαν στο σκοτάδι, ακούγοντας διάφορους αυλοκόλακες που τους χάιδευαν τα αυτιά. Ετσι έγινε και με τον Αβέρωφ. Χωρίς καμιά ουσιαστική ένδειξη, ήταν απόλυτα πεπεισμένος ότι η Ν.Δ. θα ήταν η νικήτρια των ευρωεκλογών.
Το δυστύχημα με τους περισσότερους πολιτικούς είναι ότι άμα τους καρφωθεί μια ιδέα είναι πολύ δύσκολο να τους μεταπείσει κανείς. Αν τα γεγονότα δεν συμφωνούν με τα πιστεύω τους, τόσο το χειρότερο για τα γεγονότα. Από την άλλη πλευρά, οι ίδιοι οι αυλοκόλακες που βρίσκονται πάντοτε γύρω τους, θέλουν να κρατάνε και μια «πισινή» για να είναι σίγουροι: «μονά κερδίζουμε, ζυγά χάνουν οι άλλοι». Ετσι ακριβώς έγινε και στην περίπτωση αυτή. Την Κυριακή των εκλογών 17 Ιουνίου 1984, πρωί πρωί κάποιος ή κάποιοι πληροφόρησαν τον Αβέρωφ ότι ετοιμάζεται νοθεία, ώστε το ΠΑΣΟΚ να κερδίσει τις ευρωεκλογές! Από εδώ αρχίζει μια απίθανη ιστορία γεμάτη γέλιο, κλάμα και συμπτώσεις.
Περίπου στις 11.00 το πρωί ήλθε στο γραφείο μου ο Νίκος Τσιτούρης, πρώην γενικός διευθυντής του υπουργείου Εσωτερικών, σύμβουλος του προέδρου της Ν.Δ. σε θέματα εκλογών. Ο Νίκος Τσιτούρης ήταν ένας πολύ αξιόλογος δημόσιος λειτουργός καριέρας, τον οποίο έδιωξε το ΠΑΣΟΚ αμέσως μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας. Μαζί με τον Νίκο Τσιτούρη και τον Κωνσταντίνο Παπακωνσταντόπουλο, διευθυντή Εκλογών του υπουργείου Εσωτερικών, είχαμε οργανώσει τις πρώτες εκλογές του 1981 και έτσι διατηρούσαμε μια εξαιρετική σχέση. Χωρίς πολλές περιστροφές, ο Νίκος μου είπε ότι ο πρόεδρος Αβέρωφ έχει «εμπιστευτικές» πληροφορίες ότι πρόκειται να γίνει νοθεία στα αποτελέσματα, ώστε να χάσει η Ν.Δ. τη σίγουρη νίκη. Είναι ευνόητο ότι τον διαβεβαίωσα ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση να γίνει νοθεία στη συγκέντρωση και μετάδοση των αποτελεσμάτων των εκλογών και ότι είμαι προσωπικά υπεύθυνος για την ομαλή διεξαγωγή της διαδικασίας. Μείναμε εκεί και έφυγε, γιατί από την προηγούμενη εμπειρία της συνεργασίας μας το 1981, γνώριζε ότι αντιμετωπίζαμε το θέμα με τη δέουσα σοβαρότητα και υπευθυνότητα.
Εν τω μεταξύ, ο ίδιος ο Αβέρωφ τηλεφώνησε στον πρόεδρο της εταιρείας μας, Απόστολο Κ. Δοξιάδη και τον πληροφόρησε ότι «ένας Κύπριος θα κάνει νοθεία στα αποτελέσματα ώστε να βγει το ΠΑΣΟΚ». Οπως ήταν φυσικό, ο Απόστολος τον διαβεβαίωσε ότι ο μοναδικός Κύπριος που ασχολείται με τα αποτελέσματα είναι η αφεντιά μου (ήμουν γενικός διευθυντής της εταιρείας), άνθρωπος της απολύτου εμπιστοσύνης και σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε ποτέ να συμβάλει σε ένα τέτοιο εγχείρημα. Το θέμα έμεινε εκεί και δεν θα είχε συνέχεια, αν δεν συνέβαιναν τα πλέον απίθανα πράγματα!
Οπως λέει και o Δαρβίνος, «η τυχαιότητα και η αναγκαιότητα διαμόρφωσαν τον κόσμο». Ετσι και στην περίπτωση αυτή είχαμε μια σειρά από γεγονότα που διαμόρφωσαν μια ιδιάζουσα κατάσταση. Υπουργός Εσωτερικών ήταν ο Μένιος Κουτσόγιωργας, που ανέλαβε το υπουργείο τη 17η Ιανουαρίου 1984, δηλαδή νεοφώτιστος στο πόστο αυτό. Για την Ιστορία και για να αντιληφθείτε τη σημασία που είχε δοθεί τότε στις ευρωεκλογές αυτές, ο Μένιος Κουτσόγιωργας παραιτήθηκε για το διάστημα 22 Μαΐου – 21 Ιουνίου, για να αναλάβει υπηρεσιακός υπουργός ο Παναγιώτης Μαρκόπουλος! Η αιτία του κακού ανάγεται στο ότι αυτές ήταν ουσιαστικά οι πρώτες ευρωεκλογές που διεξάγονται ταυτόχρονα με όλες τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Υπενθυμίζω ότι οι προηγούμενες ευρωεκλογές έγιναν την ίδια ημέρα με τις εθνικές εκλογές τον Οκτώβριο 1981, μόνο στην Ελλάδα. Τα στελέχη του υπουργείου Εσωτερικών ήταν όλα καινούργια, με παραγκωνισμένους στο «ψυγείο» όλους σχεδόν τους προηγούμενους που είχαν κάποια πείρα.
Από καθαρή απειρία, ευθυνόφοβη γραφειοκρατική διάθεση και κυρίως από την υπερβολική πολιτική σημασία που δόθηκε στις ευρωεκλογές, η εγκύκλιος του υπουργείου Εσωτερικών που στάλθηκε στις νομαρχίες όριζε ότι αποτελέσματα δεν πρέπει να μεταδοθούν πριν από τις 23.00, ώρα που κλείνουν οι κάλπες σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, παρερμηνεύοντας ουσιαστικά την Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στις νομαρχίες λειτούργησε το σπασμένο τηλέφωνο και αντί με το κλείσιμο της κάλπης (21.00) να αρχίσουν την καταμέτρηση και την αποστολή των αποτελεσμάτων στο υπουργείο Εσωτερικών, οι νομαρχίες ξεκίνησαν την καταμέτρηση στις 23.00! Οπως καταλαβαίνετε, το τι έγινε δεν περιγράφεται με λόγια. Κάποιοι από εσάς θα θυμάστε την αναμονή. Οι άνθρωποι να κάθονται μπροστά στην τηλεόραση με μοναδική πληροφόρηση τα κρατικά κανάλια και αποτελέσματα να μη δίνονται.
Είχαμε προειδοποιήσει για την καθυστέρηση, αλλά κανείς δεν είχε δώσει την απαιτούμενη προσοχή. Αντιγράφω από τη «Βραδυνή» της 15ης Ιουνίου 1984 (δύο μέρες πριν από τις εκλογές): «Και τα δύο κανάλια ΕΡΤ 1 και ΕΡΤ 2 σε εθνικό δίκτυο θα αρχίσουν στις 11.30, τελικά, να μεταδίδουν τα αποτελέσματα, από τα πρώτα που ο ηλεκτρονικός υπολογιστής θα εμφανίσει».
Οπως καταλαβαίνετε, η έλλειψη ανακοίνωσης αποτελεσμάτων ενίσχυσε τη θεωρία της νοθείας που ξεκίνησε το πρωί. Ολοι πίστευαν ότι τα αποτελέσματα μαγειρεύονται. Κλιμάκιο της Ν.Δ. με επικεφαλής τον Μιλτιάδη Εβερτ ήλθε στο υπουργείο και απαιτούσε από τον υπηρεσιακό υπουργό να τους εξηγήσει την καθυστέρηση. Τους ενημέρωσα προσωπικά για την ερμηνεία της εγκυκλίου και τον λόγο της καθυστέρησης, αλλά όπως προανέφερα, αν τα γεγονότα δεν συμφωνούν με τις απόψεις τους τόσο το χειρότερο για τα γεγονότα. Μάταια όμως. Οι τίτλοι των εφημερίδων την επομένη και τη μεθεπομένη είναι χαρακτηριστικοί: «Μαγείρευαν με τις ώρες τα εκλογικά αποτελέσματα στο στούντιο της Αγ. Παρασκευής» («Ακρόπολις» 19-6-84), «Το χρονικό της απαράδεκτης και περίεργης καθυστέρησης» («Καθημερινή» 18-6-84), «Χάλασαν τους κομπιούτερς για να κρύψουν τα αποτελέσματα» («Βραδυνή» 18-6-84) και άλλα πολλά.
Και η πραγματικότητα. Οπως ανακοίνωσε ο υπηρεσιακός υπουργός Παναγιώτης Μαρκόπουλος: «…Ουσιαστικά η καθυστέρηση οφειλόταν, όπως είχε γίνει από πριν γνωστό, στον χρόνο κλεισίματος της κάλπης στην Ιταλία με τον οποίο, σύμφωνα με τη σχετική ευρωνομοθεσία έπρεπε να συμμορφωθούμε. Ετσι δεν επιτράπηκε η καταμέτρηση των ψήφων σε κανένα εκλογικό τμήμα πριν από τις 11…» («Εθνος» 19-6-84).
Πάμε όμως και στην ουσία. Δώσαμε το πρώτο αποτέλεσμα στις 23.13. Στις 00.35 είχαμε αποτελέσματα από 1.234 εκλογικά τμήματα. Το συγκεντρωτικό που δώσαμε στις 02.00 με καταμετρημένα το 6,16% των εκλογικών τμημάτων έδινε: ΠΑΣΟΚ 42,35% και Ν.Δ. 38,00%. Τα τελικά αποτελέσματα ήταν ΠΑΣΟΚ 41,58% και Ν.Δ. 38,10% τα οποία ουσιαστικά δεν διαφέρουν από τα πρώτα συγκεντρωτικά. Είναι αξιοσημείωτο, ότι λόγω της αμφισβήτησης από τη Ν.Δ., μας ήλθε εντολή από τον πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου να μη σταματήσουμε την καταχώριση των εκλογικών τμημάτων μέχρι να ολοκληρωθούν πλήρως τα αποτελέσματα.
Δώσαμε στις εφημερίδες όλα τα στοιχεία. Ματαιότης. Ολες οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες επέμεναν στην «απαράδεκτη και περίεργη καθυστέρηση». Λόγω της εποχής, γίναμε και νούμερο στις επιθεωρήσεις του καλοκαιριού. Δεν θυμάμαι ακριβώς το νούμερο, αλλά μόνο δύο τύπους μπροστά σε μια τηλεόραση να λένε: «περιμέναμε και περιμέναμε και περιμέναμε, αλλά αποτελέσματα δεν βλέπαμε».
Η προκατάληψη για τη νοθεία, σε συνδυασμό με τη γραφειοκρατική αντίληψη για την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, δημιούργησε μια εκρηκτική κατάσταση. Ευτυχώς, τα επίσημα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν πλήρως τα στοιχεία που είχαμε ανακοινώσει και έτσι έληξε το θέμα αυτό. […]
ΥΓ. Είναι πολύ δύσκολο να καταλάβετε τι τραβήξαμε όλα αυτά τα χρόνια!
*O κ. Ανδρέας Γ. Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.
