Αν ευοδωθούν οι προσπάθειες για την επιστροφή των Μαρμάρων, στην τελετή υποδοχής τους στη χώρα μας θα έχει διακριτή θέση και η Τουρκία. Θα έχει παίξει κι εκείνη τον ρόλο της, πλέον επισήμως, στο πλευρό της Ελλάδος. Είναι γνωστό ότι δεν υπήρχε τουρκικό φιρμάνι που να νομιμοποιεί την πράξη του Ελγιν, όπως επικαλούνται οι Βρετανοί. Το σημαντικό είναι ότι για πρώτη φορά αυτό εκφράζεται επισήμως από τη γείτονα διά της επικεφαλής του τμήματος καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων της Τουρκίας, σε πρόσφατη παρέμβασή της στην UNESCO.
Tο θέμα έφεραν στην επιφάνεια οι συνάδελφοι Σάκης Ιωαννίδης και Νικόλας Ζώης («Κ» 4 και 5/6) ανατροφοδοτώντας με επιπλέον υλικό μια δεξαμενή δεκαετιών. Μετρώντας και μόνο από το 1982, όταν η Μελίνα Μερκούρη ξεκίνησε επισήμως την εκστρατεία της, έχουν υπάρξει αναρίθμητες εκκλήσεις, αντεγκλήσεις, παρεμβάσεις, δηλώσεις, δημοσκοπήσεις, προσπάθειες μεμονωμένες και ομαδικές, νομικά επιχειρήματα, ηθικές πιέσεις, οτιδήποτε, τέλος πάντων, μπορούσε να ασκήσει πίεση προς τη βρετανική πλευρά για την επιστροφή.
«Ποτέ η Ελλάδα δεν διεκδίκησε τόσο έντονα και τόσο μεθοδικά και διαχρονικά ένα κομμάτι της ταυτότητάς της όπως είναι τα αρχιτεκτονικά γλυπτά του Παρθενώνα», είχε σωστά επισημάνει ο διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης Νίκος Σταμπολίδης σε «Γεύμα» του με την «Κ» πριν από δύο χρόνια. Υπογράμμισε με έμφαση ότι «ο κόσμος κακώς νομίζει πως πρόκειται για μια διαμάχη ανάμεσα στα δύο μουσεία ή ανάμεσα στις δύο χώρες. Είναι θέμα παγκόσμιο. Πρέπει να ξαναγίνει ακέραιο αυτό το σύμβολο γιατί δηλώνει και την ενότητα αυτού του κόσμου».
Σε ποιον κόσμο και ποια κοινωνία θα επιστρέψουν τα κλαπέντα; Ποιος μπορεί να πει με ακρίβεια; Κανείς. Ας χαιρόμαστε, λοιπόν, κάθε βήμα προς τον στόχο.
Αναρωτιέμαι αν υπάρχει κάτι που δεν έχει γραφτεί, ειπωθεί ή επιχειρηθεί στη, σχεδόν ενός αιώνα (από την ίδρυση του ελληνικού κράτους), διαδρομή της διεκδίκησης. Βέβαια το αίτημα πυρακτώθηκε με τη Μελίνα Μερκούρη. Εδώ και χρόνια οι προσπάθειες συστηματοποιήθηκαν, ο ορθολογισμός, η νομική επιχειρηματολογία, η πολιτική και η διπλωματία οργάνωσαν το διάχυτο συναίσθημα χωρίς, όμως, να το περιορίσουν ή να το «παγώσουν». Απλώς, να, κάποιες φορές, προκλήθηκε υπερκορεσμός. Το θέμα έμπαινε στην πολιτική ατζέντα των κυβερνήσεων για ψηφοθηρικούς και όχι ουσιαστικούς λόγους. Ηταν ένας πολιτισμός λαϊκός και εξαγώγιμος, αφορούσε τόσο το εσωτερικό ακροατήριο όσο και σύγχρονους φιλέλληνες του εξωτερικού.
H διατύπωση του Ν. Σταμπολίδη, «πρέπει να ξαναγίνει ακέραιο αυτό το σύμβολο γιατί δηλώνει και την ενότητα αυτού του κόσμου», αποτυπώνει, εν πολλοίς, την ανάγκη της σημερινής εποχής, του κατακερματισμού, της πολυδιάσπασης (όχι μόνο της προσοχής), των πολέμων και των όλο και μεγαλύτερων κινδύνων – κυρίως στο περιβάλλον. Ο 21ος αιώνας των ποικίλων μεταλλάξεων λίγα πράγματα διαφυλάσσει αποθηκευμένα ως παγκόσμια κληρονομιά. Ο Παρθενώνας, ένα από αυτά, και ο βάναυσος τραυματισμός του από τον Ελγιν συνιστούν μια ιστορία αφηγηματικά συνταρακτική.
Τι θα σημάνει για την ελληνική κοινωνία η ενδεχόμενη (παραμένει δύσκολο εγχείρημα) επιστροφή υπό όρους; Θα είναι η χαρά τόσο μεγάλη που θα ενισχύσει το συλλογικό φαντασιακό, θα το ενεργοποιήσει, θα είναι μια κατάκτηση όχι μόνο για το ελληνικό κράτος αλλά και για τη διεθνή κοινότητα; Θα συρρέουν πλέον και Ελληνες κατά εκατοντάδες χιλιάδες στο Μουσείο της Ακρόπολης; Το σοσιαλμιντιακό τοπίο θα πανηγυρίζει ή μήπως αρχίσουν και θεωρίες συνωμοσίας ότι πρόκειται για τόσο ακριβή ψηφιακά αντίγραφα που δεν ξεχωρίζουν από τα πρωτότυπα; Αν μάλιστα το Βρετανικό Μουσείο σκεφτεί να εκθέτει αντίγραφα στη θέση των Γλυπτών…
Σε ποιον κόσμο και ποια κοινωνία θα επιστρέψουν τα κλαπέντα; Ποιος μπορεί να πει με ακρίβεια; Κανείς. Ας χαιρόμαστε, λοιπόν, κάθε βήμα προς τον στόχο.
