Η Ελλάδα έζησε πρώτη στην Ευρώπη, λόγω κρίσης χρέους, το εκλογικό σοκ της ανατροπής του πολιτικού σκηνικού το 2012, όταν στις κοινοβουλευτικές εκλογές εκείνου του Μαΐου η Νέα Δημοκρατία αν και πρώτη έχασε 15 μονάδες, το ΠΑΣΟΚ έχασε 119(!) έδρες, ο αντισυστημικός ακόμη ΣΥΡΙΖΑ αναδείχθηκε αξιωματική αντιπολίτευση, ενώ η νεοναζιστική Χρυσή Αυγή μπήκε στη Βουλή με 21 βουλευτές. Χρειάστηκε μία νέα υπηρεσιακή κυβέρνηση και νέες εκλογές προκειμένου να σχηματιστεί κυβέρνηση, και ακόμη μεγαλύτερα πολιτικά σοκ προτού υποχωρήσει η Ακροδεξιά, αλλά και γενικότερα ο λαϊκισμός στη χώρα.
Μετά τις εκλογές της περασμένης Κυριακής, η Ευρωπαϊκή Ενωση βρίσκεται στις επάλξεις μιας αντίστοιχης πολιτικής ανατροπής, με το διακύβευμα να είναι υπαρξιακό για την ίδια. Αυτή τη φορά, είναι η κρίση του κόστους ζωής που θρέφει την αντισυστημική ψήφο, καθώς η ακρίβεια δεν ορίζεται ούτε ελέγχεται εύκολα, ενώ οι αιτίες της αναδεικνύονται κατά βούληση, αναλόγως ιδεολογίας και πολιτικής σκοπιμότητας: μπορεί να ευθύνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, η πράσινη ατζέντα της Ε.Ε., οι περιορισμοί της πανδημίας, ακόμη και το… κίνημα woke.
Για το αριστερό άκρο, η ευθύνη πέφτει γενικώς στις πολιτικές της Ε.Ε., την παγκοσμιοποίηση και τον οικονομικό «νεοφιλευθερισμό». Αλλά η άκρα Δεξιά έχει ένα πλεονέκτημα στην απόδοση ευθυνών, διότι προσθέτει και τη μετανάστευση στο ευρωσκεπτικιστικό μείγμα. Τι και αν η ευρωπαϊκή οικονομία πλήττεται από ένα έλλειμμα παραγωγικότητας που σχετίζεται και με τη συρρίκνωση του πληθυσμού, τι και αν η ελεγχόμενη και στοχευμένη μετανάστευση θα μπορούσε να προσφέρει μία λύση; Σε καιρούς οικονομικής αβεβαιότητας η αποδοχή των μεταναστών υποχωρεί, βοηθούμενη από την «αυτοχθονική» ρητορική που κερδίζει έδαφος.
Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα συστημικά κόμματα πρέπει να λειτουργήσουν σαν να είναι ήδη αξιωματική αντιπολίτευση η Ακροδεξιά…
Είναι αλήθεια ότι με όρους παραδοσιακής πολιτικής διαμάχης, οι ισορροπίες σε κεντρικό επίπεδο δεν φαίνεται να έχουν αλλάξει πολύ. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η απερχόμενη πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που μάχεται για την επανεκλογή της, σημείωσε ότι «το κέντρο κρατάει» – και σίγουρα τα παραδοσιακά κόμματα παραμένουν πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά θα είναι λάθος να θεωρήσουν ότι η πολιτική διεξάγεται ακόμη στη βάση του διπόλου αριστερά – δεξιά. Η νίκη της Ακροδεξιάς έχει ήδη ανατρέψει την κυβέρνηση του Βελγίου, οδηγεί σε εκλογές τη Γαλλία και ασκεί πίεση στον κυβερνητικό συνασπισμό στη Γερμανία. Σε αυτές τις χώρες αλλά και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα συστημικά κόμματα πρέπει να λειτουργήσουν σαν να είναι ήδη αξιωματική αντιπολίτευση η Ακροδεξιά, να αναζητήσουν συμμαχίες μεταξύ τους για την αποτελεσματική λειτουργία των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, και συναινέσεις σε πολιτικές που απαντούν στις ανησυχίες των Ευρωπαίων πολιτών. Οι εκλογές της Κυριακής αναδεικνύουν το διακύβευμα για την ενωμένη Ευρώπη καθώς η Ακροδεξιά απειλεί τη φιλελεύθερη δημοκρατία, τον βασικό πυλώνα πάνω στον οποίο έχει οικοδομηθεί η σύγχρονη ευρωπαϊκή ταυτότητα.
* Η κ. Κατερίνα Σώκου είναι Nonresident Senior Fellow στο Atlantic Council και Ερευνήτρια Εξωτερικού στο ΕΛΙΑΜΕΠ.
