Δεν είναι κανένας μεγάλος γρίφος η ηχηρή πτώση της εκλογικής δύναμης της Νέας Δημοκρατίας στις ευρωεκλογές. Τα ποσοστά της κυβέρνησης έπεσαν επειδή οι επιδόσεις της, στον βαθμό που άπτονται της καθημερινής κοινωνικής εμπειρίας, είναι κακές. Οπως είναι αυτονόητο, σημαντικός αριθμός ψηφοφόρων μετακινήθηκε προς πάσα κατεύθυνση (δεξιά, αριστερή, αποχική), όχι απαραίτητα επειδή εντόπισε μια καλύτερη κυβερνητική πρόταση, αλλά επειδή κάπου έπρεπε να πάει· επειδή δεν ήθελε να στηρίξει μια απογοητευτική κυβέρνηση. Ο καθένας κινήθηκε ανάλογα με τις συγκυριακές ταυτίσεις, τις διαθέσεις και τις προτιμήσεις του, και το ίδιο θα ξανακάνει σε τρία χρόνια. Δεν υπάρχει κάτι εξαιρετικό σε αυτό. Σε μια χώρα όπου οι ψηφοφόροι μεταπηδούν με χαρακτηριστική άνεση από το ένα κόμμα στο άλλο, η σημειολογική κουβέντα περί ιδεολογικών μετατοπίσεων των πολιτών είναι σε μεγάλο βαθμό αστεία. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ιδεολογικές ταυτότητες των ίδιων των κομμάτων είναι επίσης ρευστές. Η πραγματικότητα βρίσκεται μακριά από τον δογματισμό των τρολ: ο μέσος ψηφοφόρος δεν «παντρεύεται» πλέον κανένα κόμμα και το τέλος του δικομματισμού σε συνδυασμό με τη διαρκή ανάδειξη νέων δυνάμεων το έχει αποδείξει.
Αυτοεκπληρούμενη προφητεία
Ειδικά τα τελευταία χρόνια, η Ν.Δ. φιλοξενεί ψηφοφόρους με τεράστιες ιδεολογικές και αξιακές αποκλίσεις. Η πολυσυλλεκτικότητα, όμως, είναι ούτως ή άλλως καταστατικός στόχος ενός κόμματος εξουσίας, δεδομένου ότι η συμπεριληπτικότητα που συνεπάγεται αποτελεί τη μόνη ρεαλιστική μέθοδο σταθερής διακυβέρνησης. Πιστεύει κανείς ότι, την εποχή της παντοδυναμίας του, το ΠΑΣΟΚ ήταν ένας ανόθευτος πυρήνας σοσιαλιστών ή μήπως ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ανήλθε στην εξουσία χάρη σε αριστερούς ριζοσπάστες; Το λάθος της κυβέρνησης δεν ήταν ότι δήθεν παραμέρισε το δεξιό ακροατήριό της για χάρη του κεντρώου ή το αντίστροφο, όπως σπεύδουν να καταγγείλουν όσοι κατανοούν τον κόσμο μόνο μέσα από ιδεολογικές συγκρούσεις (γιατί αυτές τους συμφέρουν). Το λάθος ήταν πως η κυβέρνηση έπεσε θύμα του διαχωρισμού των ψηφοφόρων της, αντί να σχεδιάσει και να εφαρμόσει μια άφοβη και ενιαία πολιτική πάνω και πέρα από διαχωρισμούς. Οι παλινωδίες πριν από την ψήφιση του νομοσχεδίου για την ισότητα στον γάμο ενέτειναν τη διαχωριστική γραμμή περισσότερο απ’ ό,τι το ίδιο το νομοσχέδιο· οι φρικαλέες επιλογές προσώπων στο ευρωψηφοδέλτιο υπογράμμισαν τη διάσταση λαϊκιστών και μη λαϊκιστών περισσότερο απ’ ό,τι η συνύπαρξή τους στο ίδιο κόμμα.
Οι ομοιότητες των διαφορετικών
Τα κοινά αιτήματα των ψηφοφόρων είναι περισσότερα και ισχυρότερα από τις ιδεολογικές διαφορές τους, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις είναι και ελαφρώς διακοσμητικές. Αν η Ν.Δ. είχε αντιμετωπίσει εγκαίρως και αποτελεσματικά την ακρίβεια ή, έστω, τα κραυγαλέα δείγματα αισχροκέρδειας που με πρόσχημα την ακρίβεια προέκυψαν στην αγορά, αν είχε εμπνευστεί και θέσει σε κίνηση μέτρα για τη στεγαστική κρίση πριν η απελπισία του κόσμου κορυφωθεί, αν είχε αξιοποιήσει με θάρρος και μαχητικότητα την εντολή για κάθαρση στο δημόσιο πανεπιστήμιο και στη δημόσια διοίκηση, αυτή τη στιγμή η συζήτηση για τα ποσοστά της θα ήταν πολύ διαφορετική. Βλέποντας τους ψηφοφόρους της ως ετερογενές σύνολο και πασχίζοντας να κρατήσει «ισορροπίες» ανάμεσα στους αριστερούς και στους δεξιούς, αποδείχθηκε ανισόρροπη. Αντί να κοιτάξει τη δουλειά της, έκανε αχρείαστες ακροβασίες και φανάτισε κόσμο χωρίς λόγο.
Ο ακροδεξιός κίνδυνος
Τα στοιχεία δείχνουν πως τα κόμματα της Ακροδεξιάς συγκέντρωσαν στις ευρωεκλογές περίπου τις ίδιες ψήφους με τις εκλογές του περασμένου Μαΐου. Δεν έχει σημασία αυτό, θα πουν κάποιοι. Σημασία έχει ότι, ακόμη κι έτσι, η Ακροδεξιά παίρνει ανησυχητικά υψηλά ποσοστά στο σύνολό της. Δεν καταπολεμάμε όμως και πολύ αποτελεσματικά την Ακροδεξιά κραδαίνοντάς την ως σύμβολο αιώνιου κινδύνου· αυτό που επείγει, για όσους τουλάχιστον θέλουν πράγματι να την πατάξουν και όχι απλώς να την επικαλούνται ως φόβητρο, είναι η πολιτική της αποδόμηση. Μια καλή αρχή θα γίνει όταν πάψουμε να της εκχωρούμε αρμοδιότητες επί θεμάτων στα οποία δεν θα έπρεπε να έχει αρμοδιότητα· όταν σταματήσουμε να θεωρούμε ακροδεξιό κάθε παράπονο που εμπίπτει στο φάσμα των αριστερών ταμπού. Το αίτημα για ασφάλεια δεν είναι ακροδεξιό αίτημα· η διαπίστωση πως η μαζική μετανάστευση έχει δημιουργήσει τόσο σε ελληνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο εστίες ανομίας και παράλληλες κοινωνίες δεν είναι ακροδεξιά διαπίστωση· η επιθυμία για την αυστηροποίηση του τρόπου μεταχείρισης βιαστών και δολοφόνων, ώστε να μην κυκλοφορούν ελεύθεροι, δεν είναι ακροδεξιά επιθυμία.
Νικητές και χαμένοι
Αντιμέτωπος με τις επιπτώσεις του εφησυχασμού του, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, αν και νικητής των εκλογών, αισθάνθηκε ηττημένος. Καθηλωμένοι στην «προοδευτική» τους άρνηση, Κασσελάκης και Ανδρουλάκης, αν και ηττημένοι, αισθάνθηκαν νικητές. Ο Νίκος Ανδρουλάκης έχει μερικούς λόγους να χαίρεται· η άνοδος, όσο αμυδρή κι αν είναι, παραμένει άνοδος. Η αυτοπεποίθηση του Στέφανου Κασσελάκη, από την άλλη, μόνο ως χαιρεκακία για την παταγώδη αποτυχία της Νέας Αριστεράς μπορεί να ιδωθεί. Ναι, στο παιχνίδι της διάσπασης, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί πλέον να λογίζεται ως νικητής· στο μεγαλύτερο πολιτικό παιχνίδι, όμως, η εκλογική του απόδοση ήταν ένα ακόμη βήμα πίσω.
