Θα κλείσουμε σήμερα όπως αρχίσαμε την περιήγηση στη μουσική του Φίλιπ Γκλας, μέσα πάντοτε από την αυτοβιογραφία του «Λέξεις χωρίς μουσική» (μτφρ.: Αφροδίτη Γεωργιαλού, εκδ. Ροπή): με το εμβληματικό «Κογιανισκάτσι» του Γκόντφρεϊ Ρέτζιο και τη μουσική που έγραψε ο Γκλας για αυτό το άκρως ποιητικό ντοκιμαντέρ.
Γράφει ο Γκλας στην αυτοβιογραφία του: «Για την εισαγωγή της ταινίας, ο Γκόντφρεϊ αποφάσισε ότι ήθελε να χρησιμοποιήσει πλάνα της NASA από μια εκτόξευση πυραύλου. “Τι είδους μουσική πιστεύεις ότι πρέπει να χρησιμοποιήσουμε εκεί;” ρώτησε. “Κοίτα”, είπα. “Αυτή η ταινία θα προβάλλεται σε μεγάλους κινηματογράφους. Η ιστορία του κινηματογράφου είναι επίσης η ιστορία του θεάτρου, κι η ιστορία του θεάτρου στον Μεσαίωνα συνδέεται με τους καθεδρικούς ναούς. Η αρχή έγινε με το λειτουργικό δράμα. Ας επιστρέψουμε σε αυτή τη λογική, ότι όταν μπαίνεις στο θέατρο, είναι σαν να εισέρχεσαι σε έναν τεράστιο ναό και το όργανο που ακούς εκεί μέσα είναι ένα εκκλησιαστικό όργανο. Ισως δεν είναι τυχαίο ότι όταν έχτιζαν θέατρα για βωβό κινηματογράφο, εγκαθιστούσαν επίσης εκκλησιαστικά όργανα με σκοπό να χρησιμοποιηθούν”».
Η αμέσως επόμενη –αλησμόνητη– εικόνα είναι η Κοιλάδα των Μνημείων, περιοχή στο οροπέδιο του Κολοράντο με πολλούς μεγάλους απότομους λόφους από ψαμμίτη, «με τον απέραντο ουρανό και το ανοιχτό τοπίο, σε ένα πολύ αργό πλάνο όπου η κάμερα κινείται παράλληλα – ένα παρθένο, πραγματικά ανέπαφο περιβάλλον. Βλέπουμε την αρχή του τοπίου και ακούμε την αρχή της μουσικής».
Χάρη και στη μουσική του Γκλας, το «Κογιανισκάτσι» είναι ζαλιστικό, ιλιγγιώδες, είναι στοχαστικό και είναι επίσης οραματικό. Αρχίζει δε έτσι όπως τελειώνει: με το εκκλησιαστικό όργανο – ελεγεία σε έναν κόσμο απίστευτης ομορφιάς, σημαδεμένο από την ανθρώπινη δημιουργία μα και την τοξικότητα.
Ο Γκλας συνεργάστηκε και σε άλλες τέσσερις ταινίες με τον Ρέτζιο, όλες στο ίδιο πνεύμα, όλες αξιομνημόνευτες τόσο για την εικόνα όσο και για τη μουσική τους, αλλά το «Κογιανισκάτσι» παραμένει το απόλυτο σημείο αναφοράς.
Αλλά το θέμα με τις μουσικές του Γκλας δεν είναι η όποια επικαιρότητα. Είτε γράφει συμφωνίες εμπνευσμένος από το άλμπουμ «Low» του Ντέιβιντ Μπόουι είτε γράφει τον αριστουργηματικό κύκλο τραγουδιών «Songs from the Liquid Days», είτε στήνει μεγάλες, σύγχρονες όπερες, η μουσική του πνοή έχει κάτι σημερινό αλλά την ίδια στιγμή συνδέεται αρμονικά με την ιστορία της μουσικής – δυτικής αλλά και ανατολικής.
Η αυτοβιογραφία του κλείνει όχι ακριβώς με μουσική αλλά με τον δικό του, προσωπικό «ροδανθό»: ο πατέρας του ο Μπεν μόλις έχει επιστρέψει από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τους πεζοναύτες και τον μαθαίνει να κάνει ποδήλατο. «Δεν έχει βοηθητικές ρόδες, οπότε πρέπει να το σπρώξει για να ξεκινήσει και μετά νιώθω για λίγα δευτερόλεπτα ότι το οδηγώ πραγματικά μόνος μου. Τρέχει από πίσω μου και το ξανακάνουμε. Αυτός σπρώχνει και τρέχει, εγώ προσπαθώ να βρω ισορροπίες, τα πόδια μου ψάχνουν το έδαφος και μερικές φορές ακουμπούν τα πετάλια».
