«Να είστε προσεκτικοί διότι όταν μια δημοκρατία είναι άρρωστη, ο φασισμός την επισκέπτεται στο κρεβάτι της και όχι για να δει τι κάνει», έλεγε ο κάποτε Αλμπέρ Καμύ, ο οποίος υποστήριξε ότι εάν η γενιά του δεν καταφέρει να αλλάξει τον κόσμο, θα πρέπει να κάνει το παν για να μην τον δει να καταρρέει.
Ανήκω στη γενιά που άρχισε να ψηφίζει στη Γαλλία στα τέλη της δεκαετίας του 1980 έχοντας ως επιλογή έναν κλασικό δικομματισμό και στο βάθος της γραμμής του ορίζοντα το ακροδεξιό κόμμα του Ζαν-Μαρί Λεπέν. Δύσκολο σήμερα να μην αναγνωρίσει κανείς πως τα σχήματα του πολιτικού τοπίου που γνωρίζαμε μέχρι πρότινος έχουν καταρρεύσει σαν ένα κάστρο στην άμμο μετά τις τελευταίες ευρωπαϊκές εκλογές. Ωστόσο αυτό δεν έγινε σε μια νύχτα.
Παραδοσιακά όταν το τότε Εθνικό Μέτωπο πλησίαζε επικίνδυνα στην εξουσία, μια δημοκρατική ασπίδα διαμορφωνόταν αυτομάτως και δεν επέτρεπε ποτέ στον Λεπέν να περάσει την κόκκινη γραμμή. Ετσι εξελέγη ο Ζακ Σιράκ το 2002 στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών ξεπερνώντας το 82% των ψήφων απέναντι στον Λεπέν, έτσι επικράτησε και ο Μιτεράν καταπολεμώντας συστηματικά το σκιάχτρο της Ακροδεξιάς όσο του ήταν χρήσιμο. Τότε, μόνο η ιδέα της ανόδου του Ζαν-Μαρί Λεπέν στην εξουσία μπορούσε να συσπειρώσει τους πολιτικούς του αντιπάλους δίχως δεύτερη σκέψη. Είκοσι δύο χρόνια αργότερα τους διχάζει ανελέητα.
Τι άλλαξε σε δύο δεκαετίες; Σχεδόν τα πάντα· ο Λεπέν έδωσε τη σκυτάλη στην κόρη του Μαρίν, το κόμμα άλλαξε όνομα και μετατράπηκε σε Εθνική Συσπείρωση, καμουφλάρισε όσο μπορούσε κάποιες λεκτικές και ιδεολογικές δυσοσμίες του παρελθόντος, όργωσε ακατάπαυστα τις περιφέρειες πριονίζοντας μεθοδικά τα κεκτημένα των παραδοσιακών κομμάτων και πλησίασε δυναμικά τους νέους ψηφοφόρους, για τους οποίους το σκοτεινό παρελθόν της Ακροδεξιάς δεν σήμαινε κάτι τόσο γνώριμο.
Ισως να είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της πέμπτης γαλλικής δημοκρατίας που τα σύνορα των ιδεολογικών γραμμών στις διάφορες παρατάξεις δεν είναι πλέον ξεκάθαρα.
Μια μακροχρόνια ατζέντα που φαινομενικά δεν απέδωσε άμεσους καρπούς στις προεδρικές αναμετρήσεις τoυ 2017 και του 2022 (καθώς ο Εμανουέλ Μακρόν εξελέγη και τις δύο φορές), αλλά που έδωσε την ευκαιρία στη Μαρίν Λεπέν να διευρύνει σταδιακά τη βάση της, να φλερτάρει με τις κοινωνικές τάξεις που απεχθάνονταν τις ελίτ της χώρας και να δημιουργήσει έναν αρσενικό κλώνο της, πολύ νεότερο και εμφανίσιμο για τα τηλεοπτικά πάνελ· τον Ζορντάν Μπαρντελά, 28 ετών και ήδη υποψήφιο για την πρωθυπουργία της χώρας σε περίπτωση νίκης της παράταξής του στις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές.
Τι δεν άλλαξε από το 2002; Η εμμονή της Λεπέν με το μεταναστευτικό, η γενικότερη αναθεώρηση της υπάρχουσας ευρωπαϊκής διακυβέρνησης, τα γλυκά μάτια προς τον Τραμπ και τον Πούτιν, και μια ρεβάνς που περιμένει να εκραγεί. Τη θυμάμαι σε μια συνέντευξη που μου είχε παραχωρήσει πριν από πέντε χρόνια να μου μιλάει για τη δύναμη «του παλιρροϊκού κύματος», ότι δηλαδή είναι θέμα χρόνου το πολιτικό κατεστημένο να βρεθεί αντιμέτωπο με ένα ανεξέλεγκτο θυμικό που θα ξεκινήσει από την κοινωνία και θα φθάσει στα έδρανα της Εθνοσυνέλευσης. Η στιγμή λοιπόν έφθασε και την επομένη των ευρωπαϊκών εκλογών ο Εμανουέλ Μακρόν διέταξε τη διάλυση της Βουλής, επισπεύδοντας την εκλογική διαδικασία και προσδοκώντας «ένα δημοκρατικό ταρακούνημα» από την πλευρά των ψηφοφόρων. Μόνο που το σημερινό τοπίο είναι τελείως διαφορετικό από τα προηγούμενα χρόνια, η κρίση με τα Κίτρινα Γιλέκα, η τρομοκρατία, η πανδημία, καθώς και οι κοινωνικές αναταραχές για το συνταξιοδοτικό έσπειραν διχόνοια, ανασφάλεια και δημιούργησαν μια πόλωση σε έναν κοινωνικό ιστό πιο διχασμένο και πιο ανήσυχο από ποτέ.
Ο Μακρόν αναγνωρίζει ένα κομμάτι ευθύνης στον απολογισμό του και εκλιπαρεί για μια συσπείρωση για το καλό της Γαλλίας και της Ευρώπης. Μήπως είναι λίγο αργά; Πώς να συσπειρώσει τα παραδοσιακά κόμματα των σοσιαλιστών και των συντηρητικών που δυναμίτισε ο ίδιος όταν πήρε την εξουσία; Πού να βρει κάποιο αξιόπιστο αντίβαρο απέναντι σε μια έκρυθμη ακροαριστερά που κρατάει αμφιλεγόμενη στάση σε φλέγοντα ευρωπαϊκά θέματα; Ισως να είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της πέμπτης γαλλικής δημοκρατίας που τα σύνορα των ιδεολογικών γραμμών στις διάφορες παρατάξεις δεν είναι πλέον ξεκάθαρα.
Κάποτε ένας παλιός υπουργός του Ζακ Σιράκ έλεγε πως στην πολιτική όταν φθάσεις να μην έχεις άλλη επιλογή από την πανούκλα ή τη χολέρα, πρέπει να είσαι έτοιμος να πηδήξεις στο κενό. Ο Γάλλος πρόεδρος επέλεξε την πιο επικίνδυνη οδό. Θα καταφέρει άραγε να κλείσει το κουτί της Πανδώρας μέχρι τις 29 Ιουνίου;
*Ο κ. Νίκος Αλιάγας είναι δημοσιογράφος, ζει και εργάζεται στη Γαλλία.
