Επειτα από ένα μη ικανοποιητικό –αλλά όχι καταστροφικό– αποτέλεσμα, η συζήτηση για το αν η Ν.Δ. πρέπει να επιμείνει στη στρατηγική στόχευση προς το Κέντρο ή αν πρέπει να κινηθεί προς τα δεξιά είναι απολύτως ατελέσφορη.
Οσο λανθασμένη είναι η φραστική επιμονή στη στρατηγική στόχευση στο «κέντρο», η οποία ενοχλεί (εν πολλοίς δικαίως) την παραδοσιακή βάση του κόμματος, άλλο τόσο λανθασμένη είναι η προτροπή σε «δεξιά στροφή», για να διεκδικήσει την εκλογική μάζα που διαμορφώνεται εκεί. Οχι μόνο επειδή οι στρατηγικές υπάρχουν για να εφαρμόζονται και όχι για να διακηρύσσονται, αλλά και επειδή οι συγκεκριμένοι όροι είναι συχνά παραπλανητικοί.
Οι αυτοπροσδιοριζόμενοι ως «κεντρώοι» ψηφοφόροι δεν έχουν ενιαία πολιτικά χαρακτηριστικά. Την πλειοψηφία τους χαρακτηρίζει ο χαλαρός βαθμός κομματικής ταύτισης, η μετριοπάθεια, ο πραγματισμός. Στοιχεία όμως που έχουν κυρίως υφολογικό και όχι ιδεολογικό στίγμα. Οπως αντίστοιχα προβληματική είναι η καταγραφή ως «δεξιών», κομμάτων με στίγμα προδήλως ασύμβατο με όσα διαχρονικά πρεσβεύει η Ν.Δ., τα οποία ψηφίζονται από ένα ριζοσπαστικοποιημένο ακροατήριο με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που δύσκολα θα ψήφιζε πλέον τη Ν.Δ.
Με τη χρήση των σχετικών όρων να γίνεται για την οικονομία της ανάλυσης, η Ν.Δ. στις πρόσφατες ευρωεκλογές έχασε και κεντρογενείς και δεξιόστροφους ψηφοφόρους. Οι δε διαρροές της προς τα κόμματα της κάθε πλευράς είναι (με βάση τις αναλύσεις του exit poll) σχεδόν ίσες.
Οι λόγοι που οδήγησαν τους ψηφοφόρους της Ν.Δ. του 2023 (κυρίως) να απόσχουν ή να επιλέξουν άλλο κόμμα επίσης δεν έχουν προφανές ιδεολογικό πρόσημο. Η ακρίβεια, η διαχειριστική ανεπάρκεια σε κάποιους κρίσιμους τομείς, ζητήματα που επανέκαμψαν στην επικαιρότητα και έπληξαν την εικόνα της κυβέρνησης, όπως η τραγωδία των Τεμπών, η αλαζονεία που ορισμένοι καταλογίζουν στην κυβέρνηση, αποτέλεσαν κίνητρα «να σταλεί μήνυμα» για όλες τις συνιστώσες της εκλογικής βάσης της Ν.Δ. Τα δε καμπανάκια είχαν ακουστεί από τον β΄ γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών, όταν η αίσθηση ότι η Ν.Δ. επιδιώκει την απόλυτη κυριαρχία προκάλεσε backlash effect.
Το επίμαχο ζήτημα της «ισότητας στον γάμο», που ασφαλώς επέφερε κόστος στη Ν.Δ., μοιάζει περισσότερο να λειτούργησε ως αφορμή εκδήλωσης μιας ευρύτερης δυσαρέσκειας, παρά ως ο κύριος λόγος που την προκάλεσε. Ολες οι μετρήσεις έδειχναν ότι η εκλογική επιρροή του ζητήματος ήταν μικρή, ενώ σταδιακά η αποδοχή του νέου νόμου μεγάλωνε. Η δε εκλογική επιρροή της Ν.Δ. απεδείχθη μικρότερη στις νέες ηλικίες, όπου η αποδοχή της ισότητας στον γάμο ήταν μεγαλύτερη, και αυξημένη στους πιο ηλικιωμένους, όπου η αντίθεση ήταν υψηλότερη.
Αυτό που κυρίως πλήρωσε η Ν.Δ. είναι ότι στους πολλούς λόγους να της σταλεί μια προειδοποίηση (γιατί αυτό κυρίως ήταν η αποχή) δεν αντέταξε έναν ισχυρό λόγο να υπερψηφιστεί, πλην του κινδύνου αποσταθεροποίησης που ουδέποτε έγινε πιστευτός. Το κεντρικό αφήγημά της εδώ και καιρό χρειάζεται επικαιροποίηση.
Πώς μπορεί η Ν.Δ. να ανακτήσει τη δυναμική της; Εστιάζοντας πάντα στη μεγάλη εικόνα. Για ποιο λόγο εξελέγη δύο φορές πρωθυπουργός ο κ. Μητσοτάκης; Γιατί εξέφρασε καλύτερα το αίτημα να αφήσουμε πίσω την εποχή της κρίσης σε σχέση με τα πρόσωπα που είχαν αναδειχθεί και ταυτιστεί με την περίοδο εκείνη. Γιατί υπερείχε σε σχέση με τους ανταγωνιστές του σε τομείς όπως η συγκρότηση, η διαχειριστική επάρκεια, η διεθνής εκπροσώπηση της χώρας. Γιατί την πρώτη τετραετία υπήρξαν τομείς όπου ο βαθμός ικανοποίησης υπερέβαινε την κομματική απήχηση της Ν.Δ. (μείωση ανεργίας, ρυθμός ανάπτυξης, ψηφιοποίηση κράτους, εξοπλιστικά, τουρισμός κ.ά.), αλλά και επιτεύγματα με ισχυρό εκλογικό πολλαπλασιαστή (όπως π.χ. η επίλυση του προβλήματος των εκκρεμών συντάξεων που αφορούσε 500.000 ψηφοφόρους). Υπήρχαν συνεπώς δείκτες που στήριζαν το κεντρικό αφήγημα ότι το 2023 ήμασταν καλύτερα από το 2019.
Το ζητούμενο των πολιτών, σε ομαλές περιόδους, είναι πάντα και παντού το ίδιο: καλύτερη ζωή σε μια καλύτερη χώρα. Αυτό που πρέπει να αναδείξει το κυβερνών κόμμα είναι τι κάνει για να το επιτύχει. Ενα συνολικό αφήγημα για τη χώρα.
Ολα τα παραπάνω –σε συνδυασμό με την κρίση της πανδημίας– επέτρεψαν στον κ. Μητσοτάκη να ακολουθήσει μια πολιτική που περιλάμβανε «και βούτυρο και κανόνια». Και να εφαρμόσει έτσι τη στρατηγική πολιτικής «τριγωνοποίησης» (που πολλάκις έχουμε αναλύσει), η οποία σε συνδυασμό πάντα με την προσωπική υπεροχή του έναντι των ανταγωνιστών του οδήγησε στο εκλογικό αποτέλεσμα του 2023.
Σήμερα οι κρίσεις ανάλογου μεγέθους που προκαλούσαν κυβερνητική συσπείρωση και μείωναν την γκρίνια δεν υπάρχουν. Η αναπόφευκτη φθορά μεγαλώνει. Η αλλαγή κλίματος στα ελληνοτουρκικά δίνει λιγότερες ευκαιρίες στον πρωθυπουργό να απευθυνθεί σε ένα πιο «σκληρό» ακροατήριο, οπότε η ισορροπία στο μείγμα πολιτικής μοιάζει κάπου να έχει χαθεί.
Για να συνεχίσει η Ν.Δ. να εφαρμόζει επιτυχημένα την ίδια στρατηγική, πρέπει να αναπτύξει πρωτοβουλίες που θα αγκαλιάζουν και τις δύο συνιστώσες της δυνητικής εκλογικής της βάσης. Ταυτόχρονα ή εναλλάξ, σίγουρα όμως χωρίς να χαθεί η ισορροπία.
Κυρίως όμως η Ν.Δ. χρειάζεται επικαιροποίηση του αφηγήματός της με νέες λέξεις. Η «κανονικότητα» εξεμέτρησε το ζην. Η «σταθερότητα» –πέραν του ότι είναι μέσο επίτευξης και όχι στόχος– εκλαμβάνεται ως «μια από τα ίδια». Οι «μεταρρυθμίσεις» είναι φθαρμένη έννοια.
Το ζητούμενο των πολιτών, σε ομαλές περιόδους, είναι πάντα και παντού το ίδιο: καλύτερη ζωή σε μια καλύτερη χώρα. Αυτό που πρέπει να αναδείξει η Ν.Δ. είναι τι κάνει για να το επιτύχει, με ένα αφήγημα που θα περιγράφει την περίοδό της. Τι παρέλαβε το ’19, τι έχει επιτύχει το ’24 και τι θέλει να παρουσιάσει το ’27. Για να παραμείνει κυρίαρχο ένα κόμμα που κυβερνά πέντε χρόνια και θα ξανακριθεί στα οκτώ, θα πρέπει να έχει διαμορφώσει ένα συνολικό αφήγημα για τη χώρα και τους πολίτες. Και αυτό υπερβαίνει τις κοντόφθαλμες αναλύσεις περί προσέγγισης του Κέντρου ή της Δεξιάς.
Η Ν.Δ. μπορεί να μην πέτυχε τον εκλογικό στόχο της, αλλά παραμένει η ισχυρότερη πολιτική δύναμη στη χώρα, με τον πιο «πρωθυπουργικό» ηγέτη, αδύναμους (ακόμα) αντιπάλους και καθαρό πολιτικό ορίζοντα. Το μεγαλύτερο λάθος της θα είναι η διαχείριση ενός μη ικανοποιητικού αποτελέσματος να την οδηγήσει στην ακύρωση μιας στρατηγικής που έχει αποδώσει για χάρη ενός πρόσκαιρου τακτικισμού.
*Ο κ. Ευτύχης Βαρδουλάκης είναι σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας.
