Κάνει αφόρητη ζέστη στο απροφύλακτο έξω. Ιδρώτας, καταβολή και κάτι σαν φόβος. Ομως ύστερα, στο προστατευμένο εντός, οι ανησυχίες πνίγονται γρήγορα στον κλιματιζόμενο αέρα. Και λίγο λίγο τα διαρκώς επαναλαμβανόμενα δραματικά παρελκόμενα της υπερθέρμανσης γίνονται τραγωδίες ρουτίνας. Οι θορυβώδεις λέξεις, τα ζοφερά δεδομένα, οι ηχηροί χαρακτηρισμοί αδυνατούν να διαλύσουν την αχλή της κοινοτοπίας.
Τίποτα δεν δείχνει να ξεθεμελιώνει νοοτροπίες, να εξασθενεί τις δυνάμεις που κρατούν τον κόσμο στην καταστροφική του πορεία. Ούτε οι ομοβροντίες περί θερμότερου χειμώνα, θερμότερων οκτώ τελευταίων ετών, θερμότερου Μαΐου, πενταπλάσιων καυσώνων. Ούτε οι εγκατεστημένοι στο καθημερινό μας λεξιλόγιο νέοι όροι – θερμικός θόλος, θερμικό στρες, θερμική καταπόνηση, heat alarm, «θερμοκρασία υγρού βολβού και μαύρου σφαιριδίου», πάνω από την οποία η ανθρώπινη επιβίωση καθίσταται δύσκολη. Ομως, δεν αποτελεί άτρωτο θώρακα η άδικη συνθήκη της μη κοινής μοίρας των ανθρώπων, του ότι δεν γεννιούνται και δεν πεθαίνουν όλοι μέσα στον ίδιο όγκο προβλημάτων, οι πόλεις λιώνουν στις χούφτες τους τις αφύλακτες ψυχές· τους φτωχούς και ευάλωτους, όχι όσους διαβιούν σε κλιματιζόμενα περιβάλλοντα και μετακινούνται με κλιματιζόμενα οχήματα. Κι αυτό διότι είναι παγκοσμιοποιημένα τα ανθρωπογενή δεινά, οι ρύποι, οι ζεστοί ωκεανοί, η ανερχόμενη στάθμη της θάλασσας, τα ακραία καιρικά φαινόμενα που δεκατίζουν ζωές, καλλιέργειες, υποδομές, οικονομίες.
Οι καύσωνες ανατρέπουν την οικεία τάξη πραγμάτων. Μεταβάλλουν τον τρόπο και τα ωράρια εργασίας – μικρότερες βάρδιες και περισσότερα διαλείμματα, μετατόπιση δραστηριοτήτων προς την αυγή ή τη νύχτα, δουλειά από το σπίτι. Αλλάζουν τις προδιαγραφές των κτιρίων ώστε να γίνουν ανθεκτικότερα στη θερμότητα, τα νομικά πλαίσια για τις συνθήκες εργασίας, εισάγουν νέα εργασιακά ήθη, υποχρέωση εκπαίδευσης των εργαζομένων στη διαχείριση του θερμικού στρες, ενίσχυση της προσαρμοστικότητάς τους στο μεταβαλλόμενο κλίμα.
Κλείνουν τις φλογισμένες ώρες αρχαιολογικοί χώροι και σχολεία, περιορίζεται το παιχνίδι και η άθληση σε εξωτερικούς χώρους. Τροποποιούνται τα δεδομένα στον τουρισμό, το πού και πότε θα ταξιδέψει κανείς. Οχι με καύσωνα στη Ν. Ευρώπη. Δραματική η σώρευση περιστατικών, τριών θανάτων και δύο εξαφανίσεων πεζοπόρων τουριστών στο πρώτο δεκαήμερο του ελληνικού Ιουνίου. Τα πακέτα μετακυλίονται προς δροσερότερους χωροχρόνους.
Αυξάνεται η εξάρτηση από τον κλιματισμό και η ανάγκη να επινοηθούν νέες τεχνικές και μηχανισμοί ψύξης των εσωτερικών –και εξωτερικών– χώρων. Οι οικονομίες πλήττονται. Λόγω ανθρωπογενούς ανόδου της θερμοκρασίας, η παγκόσμια οικονομία απώλεσε μέσα σε μια 20ετία 29,3 τρισ. δολάρια, αποκάλυπτε προ καιρού το περιοδικό Science Advances. Περισσότερο επλήγησαν οι φτωχές τροπικές περιοχές, οι λιγότερο υπεύθυνες για την υπερθέρμανση. Οι πλούσιες χώρες έχασαν το 1,5% και εκείνες το 6,7% του ΑΕΠ τους.
Η ζέστη πλήττει σώμα, γνωρίζουμε πώς, αλλά και νου· 31 μελέτες συνέκλιναν στο συμπέρασμα –δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Human Factors– πως το θερμικό στρες μειώνει την ικανότητα μάθησης, συγκέντρωσης, τη γνωστική απόδοση ανθρώπων σε εργασίες ακριβείας, οδηγεί σε λάθη – π.χ. πιλότοι ελικοπτέρων υπό θερμικό στρες συνέβη κατ’ επανάληψη να παρεκκλίνουν από την πορεία τους.
Η ζέστη επηρεάζει τη διάθεση των ανθρώπων, μας κάνει ευερέθιστους, συναισθηματικά ασταθείς, καταστροφικούς – στην αστυνομική λογοτεχνία οι περισσότεροι φόνοι διαπράττονται σε ζεστές υγρές ημέρες. Επενεργεί στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την έννοια της ζωής. Διότι η ζέστη στην εποχή της κλιματικής κρίσης δεν είναι εκείνη των μυθιστοριογράφων και των ποιητών, που αγαπούν τους ισχνούς ίσκιους των πυρωμένων ημερών, το λαύρο φως, τις πυκνές στιγμές της νύχτιας αγρύπνιας. Δεν είναι εκείνη η θέρμη η αβρή ενός Σεφέρη, Καβάφη, Εμπειρίκου, Παπαδιαμάντη, Ρίτσου, μιας Αξιώτη, ενός Ραφτόπουλου, ενός Φιτζέραλντ… Οταν οι άνθρωποι γίνονται σπλαχνικοί, όταν αναδύονται οι κρυφοί εαυτοί τους, το σώμα προδίδει το μυαλό, η ηθική χαλαρώνει μαζί με τους μυς, τα μυστικά ξεχύνονται από τα ανοιχτά παράθυρα.
Οι συχνοί παρατεταμένοι καύσωνες αλλάζουν τους κανόνες, τις διαδρομές του μυαλού, την αίσθηση των πραγμάτων. Σαν να μην είμαστε πια απόλυτα οι ίδιοι, σαν να παλινδρομούμε πάνω από ένα πλέγμα αντιφάσεων, μέσα σε ένα ρευστό όπου όλα μπορούν να συμβούν. Δεν είναι μόνο ο ιδρώτας, μετακινούνται οι συντεταγμένες των κοινών οριζόντων.
