Δείπνα με υποψήφιους χρηματοδότες στους οποίους είσαι αναγκασμένος να λες αυτό που θέλουν να ακούσουν και να νεύεις επιδοκιμαστικά το κεφάλι σε ό,τι λένε εκείνοι – κι ας είναι συχνά εξωφρενικό. Ομιλίες στη Βουλή όπου απαγγέλλεις με στόμφο όσα σου έχουν γράψει οι συνεργάτες σου, χωρίς να ξέρεις πάντα για τι πράγμα μιλάς. Συνεδριάσεις στις οποίες οι βετεράνοι σε κοιτούν με συγκατάβαση, σαν αδαή νεοσύλλεκτο, ή με ζήλια. Συνεστιάσεις και τελετές πλάι σε «επαγγελματίες» που πολιτεύονται για δεκαετίες, μια ζωή τρυπωμένοι μέσα στο καύκαλο του κόμματος. Διαδρομιστές που ανταγωνίζονται σε κολακείες για την εύνοια του αρχηγού, για ένα χαρτοφυλάκιο. Κι όταν έρχεται και για σένα η ώρα του χαρτοφυλακίου, κάτι ζητάς να κάνεις, κάτι να σχεδιάσεις, προτού σε αιφνιδιάσει ο επόμενος ανασχηματισμός, και σε ρίξει στην καλύτερη περίπτωση, ημιμαθή και απαράσκευο, σε άλλη προσωρινή θέση.
Μπορεί να ακούγονται πολύ οικεία όλα αυτά. Αλλά δεν προέρχονται από τον (παρα)πολιτικό βίο στην Αθήνα. Είναι μια σύνοψη από την ετυμηγορία του Ρόρι Στιούαρτ, που έζησε μια δεκαετία ως βουλευτής και υπουργός των Συντηρητικών, την πιο ταραγμένη περίοδο στη μεταπολεμική ιστορία του Ηνωμένου Βασιλείου. Μπήκε, ανέλπιστα, στη Βουλή με τη νίκη του Ντέιβιντ Κάμερον. Εζησε το Brexit και τη δίνη των εναλλασσόμενων κυβερνήσεων. Προσπάθησε να αποτρέψει την ανάδειξη του Μπόρις Τζόνσον, θέτοντας και ο ίδιος υποψηφιότητα για την ηγεσία. Και μετά τα παράτησε, αφού είχε ήδη σιχαθεί τον εαυτό του.
Πριν από λίγους μήνες κυκλοφόρησαν τα απομνημονεύματά του («How not to be a politician» / «Politics on the edge») που δεν μοιάζουν με τα άλλα βιβλία του είδους. Ο Στιούαρτ δεν γράφει για να (αυτο)δικαιωθεί. Γράφει για να απογυμνώσει το θέατρο της πολιτικής – την τραγικωμωδία των δημοσίων προσώπων που διαρκώς «καμώνονται ότι καταλαβαίνουν πράγματα που δεν καταλαβαίνουν και ότι ελέγχουν πράγματα που δεν ελέγχουν».
Δεν είναι μόνο το πνίγος του κλειστού συστήματος που αναπαράγει τον εαυτό του. Αυτό υπήρχε πάντα. Ο πρώην βουλευτής των Τόρις φωτίζει και τη σπατάλη που επιβάλλει στους επαγγελματίες της πολιτικής ο φρενήρης ρυθμός των νέων μέσων ενημέρωσης, καθώς τους αναγκάζει, όπως γράφει, να λειτουργούν όπως τα έξυπνα κινητά στην τσέπη τους, που αναβοσβήνουν ασταμάτητα από τις ειδοποιήσεις. Εχει έτσι δημιουργηθεί ένα οικοσύστημα που δεν απαιτεί ούτε επιβραβεύει τη σοβαρότητα και τη βαθύτητα, αλλά τα αντίθετά τους: την πόζα, τον σκηνοθετημένο σκανδαλισμό, «την ικανότητα να λάμπεις ελαφρά και ξεδιάντροπα στην επιφάνεια των πραγμάτων».
Ο Στιούαρτ απηχεί τις εξομολογήσεις που τυχαίνει, σπάνια, να ακούς και στα αθηναϊκά καφενεία. Οι πολιτικοί που μπορούν να δουν από απόσταση τον εαυτό τους ομολογούν ότι ενίοτε σιχαίνονται τη δουλειά, επειδή δεν είναι πια δουλειά. Νιώθουν ξοδεμένοι από το θέατρο και συμβιβασμένοι. Αποκαρδιώνονται. Ή οχυρώνονται στον κυνισμό, περιφρονώντας τους συναδέλφους τους και τους παράγοντες που δημοσίως ασπάζονται. Περιφρονώντας τους ψηφοφόρους τους.
Αλλά αυτοί, οι ικανοί για σιχασιά, είναι μόνο λίγες εξαιρέσεις. Οι περισσότεροι μετέχουν στον ανταγωνισμό άνιωθοι, σαν τυφλοπόντικες που δεν συναισθάνονται το χώμα, γιατί ζούσαν πάντα μέσα σε αυτό.
Σοκ
Ο φιλόσοφος είναι με τον πρόεδρο. Ο Πέτερ Σλότερνταϊκ –μεγάλη μορφή του γερμανικού πνεύματος και φίρμα στη Γαλλία– είναι με τον Μακρόν. Το παράτολμο διάβημα των πρόωρων εκλογών, που έχει σπείρει τον τρόμο στην Ευρώπη, είναι για τον Σλότερνταϊκ ένα λάκτισμα αφύπνισης προς την κοινωνία: Κάνατε την πλάκα σας στο καρναβάλι των ευρωεκλογών, λέει, κατά τον Σλότερνταϊκ, ο Μακρόν στους ψηφοφόρους. Σοβαρευτείτε, λοιπόν, τώρα και ψηφίστε για κυβέρνηση. Ο ηγέτης φέρνει έτσι τους πολίτες αντιμέτωπους με την ανωριμότητα και την ανευθυνότητά τους. Η εξήγηση του φιλοσόφου (μια εξήγηση από «πάνω» προς τα «κάτω») μάλλον προϋποθέτει ένα ιδεατό εκλογικό σώμα, που λειτουργεί με τη δυσεύρετη, ιστορικά, σοφία του πλήθους και όχι με παρορμήσεις και μνησικακίες. Τέτοιος συλλογικός νους δεν υπάρχει. Το αναγνωρίζει, άλλωστε, και ο ίδιος. Οι δημοκρατίες, λέει, σήμερα πάσχουν από τη «σφοδρή πολιτικοποίηση απολιτικών ή προπολιτικών δυσφοριών». Εξ ου και το χάσμα που καταγράφεται, στη Γαλλία και αλλού, μεταξύ των αστικών κέντρων και της περιφέρειας. Χάσμα που δεν οφείλεται μόνο σε λόγους οικονομικούς, αλλά και σε πολιτισμικές διαφορές. Στο χείλος αυτού του χάσματος, ο Μακρόν δοκιμάζει τη συνταγή του σοκ.
