Για να γνωρίζουμε πού βρισκόμαστε, για να δούμε πού θέλουμε να πάμε και πώς, χρήσιμο είναι να ακούμε ανθρώπους που βρίσκονται στην καρδιά των εξελίξεων. Ετσι, εάν μας απασχολεί η «κατάσταση του κόσμου», ποιος είναι πιο κατάλληλος από τον Μάρτιν Γκρίφιθς, τον απερχόμενο βοηθό γενικό γραμματέα του ΟΗΕ και υπεύθυνο των ανθρωπιστικών επιχειρήσεων του οργανισμού από το 2021; Σε πρόσφατο άρθρο του στους New York Times, ο Αγγλος διπλωμάτης δηλώνει πως οι ηγέτες του κόσμου έχουν αποτύχει στην αποστολή τους, με αποτέλεσμα το μαρτύριο εκατομμυρίων ανθρώπων. Και τι προτείνει ο Γκρίφιθς, λίγο πριν από το τέλος της θητείας του; Απευθυνόμενος στους ηγέτες, λέει: «Αφήστε στην άκρη τα στενά σας συμφέροντα, τον διχασμό και τη σύγκρουση. Τοποθετήστε πάλι στο κέντρο των διεθνών σχέσεων την ανθρωπιά, τη συνεργασία και τις ελπίδες των ανθρώπων για έναν καλύτερο, πιο δίκαιο κόσμο». Εξηγεί: «Χρειαζόμαστε ηγέτες που μπορούν και θέλουν να αξιοποιήσουν τη συλλογική μας ανθρωπιά, να αναζωογονήσουν την εμπιστοσύνη μας σε κοινούς νόμους, έθιμα και θεσμούς, και που έχουν το όραμα και την ορμή να πετύχουν τους ελπιδοφόρους και φιλόδοξους στόχους της Χάρτας του ΟΗΕ».
Στην πολιτική επανέρχεται ο εθνικισμός, στο εμπόριο ο προστατευτισμός. Συλλογικοί θεσμοί όπως το Διεθνές Δικαστήριο αναδεικνύουν το μέγεθος του διχασμού.
Οταν αυτό είναι το απόσταγμα της σκέψης ενός ανθρώπου που τα τελευταία χρόνια ζει από κοντά την Ουκρανία, τη Γάζα, τη Συρία, το Σουδάν και άλλα πεδία συγκρούσεων, δικαιούμαστε να αισθανόμαστε ανησυχία και θλίψη. Επειδή αυτά που προτείνει ο Γκρίφιθς ίσως να ήταν εφικτά σε έναν άλλον κόσμο, αυτόν από τον οποίο η ανθρωπότητα απομακρύνεται με ολοένα μεγαλύτερη ταχύτητα. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ είναι παράλυτο λόγω συγκρουόμενων συμφερόντων των πέντε χωρών που δικαιούνται βέτο. Στην πολιτική επανέρχεται ο εθνικισμός, στο εμπόριο ο προστατευτισμός. Συλλογικοί θεσμοί όπως το Διεθνές Δικαστήριο αναδεικνύουν το μέγεθος του διχασμού, καθώς κάθε χώρα επιδιώκει να ανήκει σε ένα ή άλλο μπλοκ που ή θα χρησιμοποιεί αυτούς τους θεσμούς για δικούς του σκοπούς ή θα καταγγέλλει το αντίπαλο μπλοκ για την «εργαλειοποίησή» τους. Οσο κρατούσε η κυριαρχία της Αμερικής στο διεθνές σύστημα διακυβέρνησης που θέσπισε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι περισσότερες χώρες συμμορφώνονταν με τους «κοινούς νόμους, τα έθιμα και τους θεσμούς» του συστήματος. Τώρα, κάθε χώρα γνωρίζει ότι με τις κατάλληλες συμμαχίες μπορεί να κάνει ό,τι θέλει. Πρώτη διδάξασα ήταν η Αμερική στο Ιράκ το 2003. Ομως, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία· η έντονη δράση «θυγατρικών» στρατιωτικών – πολιτικών δυνάμεων του Ιράν στο Ισραήλ, στον Λίβανο και στην Υεμένη· η ισοπέδωση της Γάζας από το Ισραήλ· οι εντάσεις μεταξύ Κίνας και γειτόνων· η πληθώρα «μεσαίων δυνάμεων» που διεκδικούν πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις, δείχνουν ότι πάμε προς έναν κόσμο όπου η σύνεση και η συνεννόηση θα σπανίζουν περισσότερο. Ακόμη και στην ήσυχή μας Ευρώπη, βλέπουμε πως οι πολιτικές εντάσεις εντός χωρών-μελών μπορούν να φθάσουν να απειλούν τη συνοχή της Ενωσης.
Μη γνωρίζοντας εάν η Αμερική θα παραμείνει ισχυρή και παρούσα, ή εάν η Κίνα θα την αντικαταστήσει ως κυρίαρχη δύναμη, παντού ενθαρρύνονται ο εθνικισμός και η καχυποψία. Ο ευκολότερος δρόμος στην πολιτική είναι μέσω του διχασμού, της κατάτμησης της κοινωνίας σε ολοένα μικρότερες και πιο φανατισμένες ομάδες, μέσω της επιθετικότητας εναντίον ξένων εντός και εκτός συνόρων. Η επίκληση του Γκρίφιθς στον καλύτερό μας εαυτό είναι η αναζήτηση ενός ηθικού πυρήνα που θα έπρεπε να έχουν οι ηγέτες, ο οποίος θα αποτελούσε δίαυλο συνεννόησης μεταξύ τους. Γνωρίζουμε ότι αυτό δεν θα το δούμε σύντομα. Τουλάχιστον όχι πριν από την περαιτέρω επιδείνωση των πραγμάτων.
