Οταν ένας τηλεδικηγόρος ομολογημένα εγκληματεί, η δικαστική εκφορά της υπόθεσης υφίσταται παραμορφώσεις από την πρώτη στιγμή. Στρεβλώνεται από τις ίδιες δυνάμεις που ο ίδιος και οι όμοιοί του χρησιμοποιούν ως επαγγελματικό καύσιμο: το θυμικό του «κοινού περί δικαίου αισθήματος», τα τηλεοπτικά παράθυρα, την αμηχανία αλλά και αστοχία των δικαστικών λειτουργών όταν έχουν να κάνουν με επώνυμες περιπτώσεις. Οι πιο πολλοί ξαφνιαστήκαμε δυσάρεστα από τον τρόπο με τον οποίο μεταχειρίστηκε η ποινική Δικαιοσύνη τον συγκεκριμένο βίαιο και κακοποιητικό σύζυγο, μη στερώντας προσωρινά την ελευθερία του. Είναι, εξάλλου, νωποί οι συνειρμοί με τη σφαγή του κοριτσιού στην Ηλεία, από κάποιον που είχε καταδικαστεί πρωτόδικα για βιασμό αλλά κυκλοφορούσε ανάμεσά μας.
Αποτελεί όμως απάντηση στα κακώς κείμενα ο πειθαρχικός ακτιβισμός της δικαστικής ηγεσίας, όπως εκφράστηκε με τις πρωτοβουλίες της προέδρου και της εισαγγελέα του Αρείου Πάγου κατά των λειτουργών που επέλεξαν να αφήσουν ανοιχτή την πόρτα των φυλακών; Η στόχευση δικαστών, όχι για συμπεριφορικά σφάλματα, αλλά για το περιεχόμενο του δικανικού τους συλλογισμού, δεν είναι χωρίς παρενέργειες· όση ανακούφιση κι αν παρέχει στην κοινωνική δυσανεξία. Με τις πειθαρχικές διώξεις ασκείται πίεση –μία επιπλέον– με την ελπίδα ότι το ξίφος της Θέμιδος θα ξαναγίνει αρκούντως κοφτερό. Μόνο που, αντί για διόρθωση, ενδέχεται να προκαλεί μία ακόμη παραμόρφωση.
Η Δικαιοσύνη στην Ελλάδα δεν είναι, δυστυχώς, στα καλύτερά της. Από τη συγκεκριμένη σκοπιά, η αγωνία της κεφαλής της να επαναφέρει το καράβι στη σωστή πορεία, ακόμη και με ασυνήθιστα μέσα, είναι κατανοητή. Δεν πρέπει, ωστόσο, να κλονίσει το θεμέλιο του οικοδομήματος: την τεκμαιρόμενη ανεξαρτησία που απολαμβάνουν οι δικαστές όταν προβαίνουν σε σταθμίσεις κατά την εφαρμογή του νόμου. Για τα τυχόν σφάλματα υπάρχουν οι εφέσεις και τα υπόλοιπα ένδικα μέσα. Εάν η νομοθεσία εμφανίζει διαδικαστικά κενά –όπως για την αμφισβήτηση της δικανικής κρίσης στην περιβόητη υπόθεση– η λύση βρίσκεται στην κάλυψή τους και όχι στη δίωξη των πρωταγωνιστών. Πυροβολώντας τις πιανίστριες για τη, μάλλον κακόηχη, μελωδία που παρήγαγαν, δεν αμφισβητείται μόνο η δική τους ικανότητα. Απαξιώνεται συνολικά η δικαστική ορχήστρα και διαδίδεται το μήνυμα ότι εκείνη είναι ανίκανη να δημιουργήσει έργο χωρίς άνωθεν εξευτελισμό των παραφωνούντων, προς ικανοποίηση των θεατών.
Χειρότερος από τον κακό δικαστή είναι εκείνος που δεν νιώθει πλέον ανεξάρτητος, ακόμη και (εάν όχι ιδίως) απέναντι στην ηγεσία του. Είναι ευτύχημα ότι η τελευταία αντιδρά στη διάχυτη απάθεια με την οποία συχνά ασκείται το δικαστικό λειτούργημα. Οφείλει, όμως, να βρει τον κατάλληλο τρόπο, ψάχνοντας βαθύτερα. Η δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία που ναρκώνει το δικαστικό αισθητήριο, οδηγώντας σε αβασάνιστες και επικίνδυνες αποφάσεις, είναι προϊόν του μοναστικού μοντέλου δικαιοσύνης το οποίο υιοθετεί η Ελλάδα. Παράγονται σε ετήσια βάση περισσότεροι (περίπου διπλάσιοι) δικαστές από εκείνους που πληρούν τα κατάλληλα ποιοτικά κριτήρια, οι οποίοι θα παραμείνουν ακλόνητοι και εγκλωβισμένοι στα στεγανά της Θέμιδος για αρκετές δεκαετίες, χωρίς επαρκή επιμόρφωση, αξιολόγηση και εξέλιξη (όχι της καριέρας, αλλά της προσωπικότητάς τους). Το πειθαρχικό μαστίγιο δεν αποκαθιστά τις διαχρονικές αδυναμίες του συστήματος. Απλώς παραμορφώνει φευγαλέα την επιδερμίδα του.
*Ο κ. Γιώργος Δελλής είναι καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στη Νομική Σχολή της Αθήνας.
