Η συγκυρία των φετινών ευρωεκλογών αναδεικνύει μια αναντιστοιχία. Οι φιλοευρωπαϊκές πολιτικές ελίτ δηλώνουν ανοιχτά την πρόθεσή τους να συνεργαστούν με την Τζόρτζια Μελόνι. Οχι όμως με τη Μαρίν Λεπέν, που θεωρείται κόκκινο πανί για οποιαδήποτε συνεργασία. Τι εξηγεί αυτή τη διαφοροποίηση;
Η απάντηση είναι μάλλον εύκολη. Η Μελόνι βρίσκεται σαφώς κοντύτερα στην ευρωπαϊκή Κεντροδεξιά από τη Γαλλίδα ομόλογό της. Δέχεται πλήρως το πλέγμα πολιτικών της Ε.Ε., μέσα στο οποίο, όπως και η ίδια λέει, «θέλει να δώσει τη μάχη». Υιοθέτησε αδιαπραγμάτευτη στάση ενάντια στον Πούτιν, ενώ στηρίζει τις δυτικές πολιτικές στον πόλεμο της Γάζας. Σε γενικές γραμμές παίζει το παιχνίδι με τους όρους που θέτουν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί.
Η Λεπέν, απ’ την άλλη, παίζει με όρους πιο συμβατούς με την πολιτική οικογένεια από την οποία προέρχεται. Το μεγάλο ζήτημα είναι η μετανάστευση, που όχι μόνο παίρνει δουλειές αλλά αλλοιώνει και την ευρωπαϊκή μας φυσιογνωμία. Η λύση δεν θα έρθει μέσα από την Ε.Ε., καθώς αυτή είναι που ευθύνεται για το πρόβλημα, αλλά εκτός του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου.
Αμφότερες έχουν κυριαρχήσει στον χώρο της Δεξιάς εντός των χωρών τους, φέρνοντας τα κόμματά τους από θέσης ισχύος στο Ευρωκοινοβούλιο. Και όμως, η φαινομενική συμμετρία μεταξύ τους κρύβει μια σημαντική διαφορά. H Μελόνι συλλέγει προτάσεις συνεργασίας τόσο από την Κεντροδεξιά όσο και την άκρα Δεξιά. Αντίθετα, η Λεπέν μένει σχεδόν αποκλεισμένη, με μια δική της ομάδα ισχυρή αλλά χωρίς τη δυνατότητα θέσπισης συμμαχιών και με το υπόλοιπο πολιτικό σύστημα –τόσο το γαλλικό όσο και το ευρωπαϊκό– στοιχισμένο εναντίον της.
Η πραγματική ερώτηση λοιπόν είναι άλλη. Γιατί η Λεπέν δεν υιοθετεί το μοντέλο Μελόνι; Γενικότερα, τι εμποδίζει το μοντέλο Μελόνι από το να γίνει το νέο μοντέλο πολιτικής διείσδυσης της Ακροδεξιάς στην κυριαρχούσα πολιτική ελίτ;
Και εδώ κάπου υπεισέρχεται ο ρόλος της Ιστορίας. Η Λεπέν παρέλαβε ένα κόμμα που φτιάχτηκε για να αντιμετωπίσει μια κυρίαρχη νόρμα τού σήμερα – τη συμπερίληψη. Η Μελόνι (συν)ίδρυσε ένα κόμμα που δημιουργήθηκε για να αποτίσει, μεταξύ άλλων, φόρο τιμής σε μια εν πολλοίς ληγμένη αξία του παρελθόντος – τον ιταλικό φασισμό. Στην περίπτωση της Λεπέν, αυτό το φορτίο είναι επίκαιρο και οριοθετεί την πολιτική δράση. Το Εθνικό Μέτωπο ή θα είναι κατά των μεταναστευτικών πολιτικών της Ε.Ε. ή θα σταματήσει να είναι αυτό που είναι. Στην περίπτωση της Μελόνι, το φορτίο του παρελθόντος δεν είναι κάτι περισσότερο από μια χρεοκοπημένη πολιτική κληρονομιά με κάποια εναπομείναντα σημειολογικά στοιχεία. Η Μελόνι ξέρει ότι το περισσότερο που μπορεί να κάνει, ακόμη και ως πρωθυπουργός, είναι να παίξει «κλεφτοπόλεμο» με τις σημερινές πολιτικές νόρμες. Δεν επιζητεί να αναστήσει τον φασισμό, κατανοώντας πως κάτι τέτοιο θα ήταν απλώς αναχρονισμός. Ετσι, περιορίζεται σε μια σημειολογία. Για παράδειγμα, συντηρεί μια κριτική στάση για την ιστορική σημασία του αντιφασιστικού αγώνα και προσπαθεί να ενισχύσει τις πιο ρεβιζιονιστικές φωνές για την πολιτική παρακαταθήκη του ιταλικού φασισμού. Ο πραγματικός αντίκτυπος σε επίπεδο πολιτικών δεν φτάνει πολύ πέρα από αποφάσεις ονοματοδοσίας δρόμων ή τον φασιστικό χαιρετισμό εντός Βουλής του υπουργού Ινιάτσιο Λα Ρούσα. Οπως το ξέρει και η ίδια καλά, τίποτα απ’ αυτά δεν μπορεί στ’ αλήθεια αυτή τη στιγμή να ταρακουνήσει τη μεταπολεμική αντιφασιστική συναίνεση.
Κι όμως, είναι αυτή η σημειολογία που δίνει έδαφος στη Μελόνι να μετακινηθεί προς πολιτικές περισσότερο συμβατές με την Κεντροδεξιά. Το βάρος της Ιστορίας που συνδέει το κόμμα της με τον ιταλικό φασισμό είναι τέτοιο που όσο και αν μένει στη σφαίρα του συμβολισμού, δεν αφήνει αμφιβολία για το ιδεολογικό του προφίλ. Ο κρίκος με το φασιστικό παρελθόν είναι κομμάτι της ταυτότητάς του. Ακριβώς αυτή η σύνδεση λείπει από τη Λεπέν και τα περισσότερα κόμματα της άκρας Δεξιάς στην Ευρώπη, που οφείλουν να αυτοοριστούν ιδεολογικά στο σήμερα – πολιτικά και όχι μέσα από την Ιστορία.
Οι συμβολικές νοηματοδοτήσεις που παράγει η Ιστορία αφήνουν, με κάπως ειρωνικό τρόπο, χώρο για συγκλίσεις στο πεδίο της πολιτικής. Και είναι αυτή ακριβώς η αλληλεπίδραση που ανοίγει για πολιτικές ευρείας αποδοχής.
*O κ. Ηλίας Ντίνας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και κάτοχος της ελβετικής έδρας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας.
