Το τεκμήριο της αθωότητας, όπως ορθώς επισημαίνει η συνάδελφος κ. Ιωάννα Μάνδρου, «αποτελεί ένα από τα βασικότερα θεμέλια του σύγχρονου ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού καθορίζοντας απόλυτα τον σεβασμό στα δικαιώματα του κάθε πολίτη, ανεξάρτητα αν έχει διαπράξει ακόμα και βαρύ έγκλημα» («Φτάνει πια με το “φερόμενος”!», «Καθημερινή», 18.6.2024).
Δεσμεύει όμως μόνο τις διωκτικές και δικαστικές αρχές επειδή, κατά τα προτάγματα του Διαφωτισμού, οφείλουν δίκαιη δίκη σε κάθε κατηγορούμενο. Είναι αυτονόητο ότι χωρίς το τεκμήριο της αθωότητας αμερόληπτη δίκη δεν μπορεί να υπάρξει.
Ομως είναι λάθος να ισχυριζόμαστε ότι το τεκμήριο της αθωότητας μπορεί να δεσμεύει νομικώς τα ΜΜΕ. Μια φιλελεύθερη πολιτεία επ’ ουδενί δεν πρέπει να έχει νόμους τι και πώς θα γράφουν οι δημοσιογράφοι. Αυτοί οφείλουν να λένε όλη την αλήθεια και μόνο την αλήθεια. Οφείλουν να μεταδώσουν ότι κάποιος πολίτης, ονόματι Απόστολος Λύτρας, κατηγορείται από την εισαγγελία ότι κακοποίησε βάναυσα τη σύζυγό του. Αντε και να προσθέσουν το «γνωστός ποινικολόγος», για να είναι πιο σαφείς.
Μια φιλελεύθερη πολιτεία επ’ ουδενί δεν πρέπει να έχει νόμους τι και πώς θα γράφουν οι δημοσιογράφοι.
Είναι τυπικώς ψευδής η φράση «ο Απόστολος Λύτρας κακοποίησε τη σύζυγό του», διότι ο δημοσιογράφος δεν ήταν μπροστά στην πράξη. Το μόνο που αποδεδειγμένως ξέρουμε και μπορούμε να τεκμηριώσουμε είναι ότι κ. Λύτρας κατηγορείται για το αδίκημα. Τίποτε περισσότερο, όπως π.χ. ότι «είναι βάναυσος», και τίποτε λιγότερο, όπως π.χ. η μη αναφορά του ονόματός του. Συνεπώς είναι το τεκμήριο της αλήθειας και ουχί της αθωότητας που δεσμεύει τους δημοσιογράφους στο «φερόμενος». Αν κάποιος δημοσιογράφος ψυχανεμίζεται ότι ο Χ κατηγορούμενος είναι ένοχος, ας κρατήσει την προσωπική του αλήθεια για τις παρέες του. Ετσι δεν θέτει σε κίνδυνο την αξιοπιστία του Μέσου στο οποίο εργάζεται, ούτε της δημοσιογραφίας εν γένει.
Ακόμη κι αν υπάρξει αμετάκλητη καταδίκη, ο κατηγορούμενος δεν προάγεται σε «κακοποιητή», «δολοφόνο», «βιαστή». Ξανά: αυτό που ξέρει ο δημοσιογράφος και οφείλει να το μεταφέρει στους αναγνώστες/ακροατές/τηλεθεατές είναι ότι ο πολίτης Χ καταδικάστηκε για «κακοποίηση», «βιασμό», «δολοφονία». Το τεκμήριο της αλήθειας επιβάλλει στους δημοσιογράφους να λένε ότι ο πολίτης Χ είναι «καταδικασθείς». Υπάρχουν και δικαστικές πλάνες…
Αυτό ισχύει για όλα τα αδικήματα και όχι μόνο για όσα δεν έχουν ιδιαίτερη ηθική απαξία, όπως η δολοφονία της 11χρονης στην Ηλεία. Είναι διάχυτο το σκεπτικό όπως το αποτυπώνει η κ. Μάνδρου ότι «το “φερόμενος” και ο “37χρονος” αποτελούν υπερβολική προάσπιση των δικαιωμάτων ενός στυγερού δολοφόνου που έχει ήδη καταδικαστεί και για άλλο βιασμό. Η δημοσιοποίηση της φωτογραφίας και της ταυτότητάς του αποτελούν, κατά τη γνώμη μου, ελάχιστη πρόνοια της δικαιοσύνης. (…) Μήπως, λοιπόν, στους καθ’ ομολογίαν δράστες βιασμών ανηλίκων, τονίζω το ανηλίκων, το “φερόμενος” είναι υπερβολική προστασία;».
Αυτό δεν είναι σωστό διότι οι δημοσιογράφοι: 1) Οφείλουν μεν να προσεγγίζουν τους κατηγορουμένους με την προσήκουσα ευαισθησία –είναι άνθρωποι που κινδυνεύουν να βρεθούν στον πάτο της κοινωνικής ιεραρχίας–, αλλά δουλειά τους είναι να λένε όλη την αλήθεια και όχι να προασπίζονται δικαιώματα, ούτε να παρέχουν –υπερβολική ή ελλιπή– προστασία. 2) Δεν απονέμουν δικαιοσύνη διά της δημοσιότητας, απλώς πληροφορούν τους πολίτες ότι η δημόσια αρχή που χρηματοδοτούν με τους φόρους τους κατηγορεί κάποιον. Η δημοσιότητα εξασφαλίζει τον δημοκρατικό έλεγχο της αρχής. Πώς θα μας φαινόταν αν για ηθικούς, θρησκευτικούς ή εθνικούς λόγους απαγορευόταν να δημοσιοποιηθεί η μη προφυλάκιση του κ. Λύτρα; 3) Δεν «σπάει το τεκμήριο αθωότητας δίνοντας στη δημοσιότητα τα στοιχεία ταυτότητας και φωτογραφία ενός δράστη», εκτός κι αν το κάνουν οι δημοσιογράφοι εκδίδοντας την ψευδή τελεσίδικη απόφαση.
