Oταν απλώνεται το πρώτο τόπι ύφασμα πάνω στο τραπέζι του ατελιέ υψηλής ραπτικής, δύσκολα φαντάζεται κανείς ότι είναι σαν το λευκό χαρτί όπου πάνω του μπορούν να «ραφτούν» ανεξάντλητες ιστορίες. Εξοικειωμένοι ή όχι με το σύμπαν της Γαλλίδας συγγραφέως και θεατρικής σκηνοθέτιδος Καρολίν Γκιγελά Ενγκιγέν, η σύνθεση ντοκουμέντου, φιξιόν και επίπονης έρευνας με την οποία υφαίνει τα έργα της, δημιουργεί κόσμους αποκαλυπτικά πραγματικούς.
Πριν από πέντε χρόνια την πρωτοείδαμε στο Φεστιβάλ Αθηνών με τη «Σαϊγκόν». Μεσολάβησε άλλη μία παράστασή της και φέτος στα μέσα Ιουνίου (14 και 15) παρουσίασε στην Πειραιώς 260 το «Lacrima». Ο χρόνος είναι το 2025 και ο σκηνικός χώρος ένας οίκος υψηλής ραπτικής στο Παρίσι, στον οποίο απευθύνεται μια πριγκίπισσα από τη βασιλική οικογένεια της Μ. Βρετανίας για την κατασκευή του νυφικού φορέματός της. Για τη δημιουργία του πέπλου και της ουράς θα συνεργαστούν ένας μοναδικός εν ζωή κεντητής μαργαριταριών στη Βομβάη και τεχνίτριες από την περίφημη δαντελοποιία της Αλανσόν στη Νορμανδία. Το τελικό σχέδιο και τα υλικά προστατεύονται από αυστηρή ρήτρα εμπιστευτικότητας.
Το φόρεμα παίρνει σχήμα σιγά σιγά επί σκηνής, ενώ σε μια οθόνη παρακολουθούμε τη δράση στη Βομβάη και την Αλανσόν. Τα χέρια των ανώνυμων αυτών εργατών μιας τέχνης οικείας και άγνωστης, οι συνθήκες εργασίας τους, οι ψυχολογικές και σωματικές κακώσεις, η πορεία και οι εμπειρίες ενός επαγγέλματος εκτός των σημερινών ενδιαφερόντων, παράλληλα με τις προσωπικές, κάποτε τραγικές, ιστορίες των ανθρώπων, υφαίνουν μια διαφορετική «δαντέλα». Διαφορετική, αλλά εξίσου θεαματική, με ανατροπές, καταστροφικές «βελονιές», κακοποιητικές συμπεριφορές, μυστικά θαμμένα για δεκαετίες.
Είναι σαγηνευτικός ο κόσμος της Ενγκιγέν. Ο τρόπος που κεντάει την έρευνα, την τεκμηρίωση με τη μυθοπλασία, πάνω στον καμβά της παράστασης. Eνα παλίμψηστο από γεγονότα, μικρά και μεγάλα, που ανασυνθέτουν αλλιώς την Ιστορία του κόσμου. Η ορατότητα για τους επωνύμους είναι εξασφαλισμένη – αν και ενίοτε ανεπιθύμητη. Τι γίνεται όμως με τους αναρίθμητους εκείνους ανθρώπους που εργάζονται για να συντηρούν οι διασημότητες τη λάμψη τους;
Δαντέλες περίτεχνες που διηγούνται αλλιώς την Ιστορία του κόσμου, στην παράσταση «Lacrima» της Γαλλίδας Καρολίν Γκιγελά Ενγκιγέν.
Πολιτική, σε χρόνο παρελθόντα και παρόντα, με επίκεντρο τις συνθήκες κάτω από τις οποίες παράγονται πολυτελή αντικείμενα του πόθου. Αλλά και η αρτιότητα του αποτελέσματος στην οποία πολλοί έχουν μερίδιο, εκτός από εκείνον ή εκείνη που το υπογράφει.
Οι επί μέρους πληροφορίες που αντλούμε από το «Lacrima» αποκτούν πρωταγωνιστικό ρόλο. Τι σημαίνει, για παράδειγμα, νεαρές πλέκτριες δαντέλας να γερνούν πάνω από την τέχνη τους; Να τυφλώνονται, να μην αναπνέουν για να μη χάνουν πόντους, να προτιμώνται οι κωφές γιατί ζουν αποκλεισμένες μέσα στο σύμπαν τους χωρίς περισπασμούς; Η δαντελοτεχνική, προφανώς, δεν είναι στις προτεραιότητες της ειδησεογραφίας… Ούτε η πρόθεση της Ενγκιγέν είναι να καταγγείλει. Τουλάχιστον δεν είναι αυτός ο τόνος ούτε οτιδήποτε γίνεται ορατό από αόρατο συνιστά αυτομάτως διαμαρτυρία.
Το χειροποίητο, εξάλλου, στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, θα αποκτήσει σιγά σιγά περίοπτη θέση στο μουσείο της ανθρωπότητας. Το κομμάτι από τη δαντέλα της Αλανσόν, που βλέπουμε σε μεγέθυνση στην οθόνη, γεμάτη από περίτεχνους –μυστικούς– κόμπους, είναι και η αλληγορία μιας συνθήκης. «Eχουμε συμβάλει κι εμείς στην ομορφιά αυτού του κόσμου», λέει μια τεχνίτρια.
Το πέπλο, από την υπερβολή των χιλιάδων μαργαριταριών που έχουν παραγγελθεί, θα χάσει το σχήμα του. Oλο το εγχείρημα απειλείται με καταστροφή.
Τι απομένει για να κάνουμε το, όποιο, επόμενο βήμα; Ποια είναι η ελάχιστη, αλλά η πιο κρίσιμη επένδυση ζωής; Η κανονικότητα της αναπνοής. «Ανάπνεε», είναι η προστακτική που επαναλαμβάνεται στην παράσταση. Είτε ως παράκληση είτε ως άσκηση ψυχραιμίας, ως αναγκαία παύση πριν από την, όποια, μετάβαση.
