Ηταν πολλά τα μνημόσυνα. Από τον Δούκα μέχρι τον Γερουλάνο και από τον Ανδρουλάκη μέχρι τον Κασσελάκη, όλοι θυμήθηκαν και φέτος στην επέτειο του θανάτου του τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Τα μνημόσυνα ήταν πολλά, αλλά ο τρόπος που μνημονεύεται ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ είναι στερεοτυπικός μέχρι απολιθώσεως. Ολοι θυμούνται τα ίδια ιστορικά του επιτεύγματα. Ολοι χαιρετίζουν το υπόδειγμά του ως «πάντα επίκαιρο». Και, κυρίως, όλοι μοιάζουν να επιχειρούν την επίκληση του ονόματός του όχι μόνο ως εθιμοτυπική αναφορά στην ιστορία, αλλά, δραστικά, σαν «ιεροπραξία» στο παρόν.
Τι κάνει τους σημερινούς πολιτικούς του χώρου της Κεντροαριστεράς να εκφέρουν το «Παπανδρέου» σαν ξόρκι πολιτικής μαγείας; Τι τους κάνει να πιστεύουν ότι ο καθαγιασμός της πολιτικής κουλτούρας της μέσης Μεταπολίτευσης, την οποία καθόρισε η δεσπόζουσα φιγούρα του Ανδρέα, μπορεί ακόμη να λειτουργεί ως ψηφοθηρικό δέλεαρ;
Μπερδεύουν μάλλον την ιστορία με τον μύθο. Ο ανδρεϊκός μύθος γνώρισε δεινές διακυμάνσεις. Στην πρώτη φάση της χρεοκοπίας, το παλαιό ΠΑΣΟΚ φορτώθηκε όλα τα κρίματα της Μεταπολίτευσης. Ο Παπανδρέου ήταν το αρχέτυπο του λαϊκισμού και της δημοσιονομικής ανευθυνότητας – ο μεγάλος εκμαυλιστής που διέπλασε τα κακομαθημένα παιδιά της κρατικώς επιδοτούμενης ευημερίας. Στη δεύτερη φάση της χρεοκοπίας, κι ενώ η κιβδηλία των μίμων του Ανδρέα είχε αρχίσει να αποκαλύπτεται (και να κοστίζει), ο μύθος τούμπαρε: Το ΠΑΣΟΚ και «ο Μεγάλος» άρχισαν να γίνονται, μισοσοβαρά – μισοαστεία, σύμβολα μιας χρυσής εποχής αφθονίας και πάνδημης ευτυχίας. Εκείνο το ΠΑΣΟΚ, του πεντοχίλιαρου, ήταν το γνήσιο, το «ορθόδοξο». Οι σφετεριστές του στο παρόν ήταν «μαϊμούδες» και μάλιστα ψωραλέες. Είχαν τον στόμφο, αλλά όχι το μπόι.
Προεκλογικές θωπείες στο κομματικό φρόνημα.
Αμφότεροι οι μύθοι είχαν πλαστεί με λίγη μαγιά ιστορικής αλήθειας. Τόσο στη δαιμονοποιητική του εκδοχή, όσο και στην αποθεωτική, ο μύθος διέσωζε συστατικά του σύνθετου ανδρεϊκού αποτυπώματος – συστατικά τα οποία οι επίγονοι δεν έστερξαν ποτέ να ξεχωρίσουν. Ο Ανδρέας του ’81 και ο Ανδρέας του ’93 λατρεύεται σαν να ήταν το ίδιο και απαράλλαχτο πολιτικό υποκείμενο. Το μεγάλο του δημιούργημα, το ΠΑΣΟΚ, λιβανίζεται σαν να έζησε όσο και ο ίδιος – σαν να μην είχε ο κομματικός οργανισμός μια δεύτερη (και μια τρίτη) αυτόνομη ζωή μετά το βιολογικό τέλος του ιδρυτή του. Η απαράμιλλη συμβολή του Παπανδρέου στη δημοκρατική ολοκλήρωση εγκωμιάζεται σαν να μη θυμάται κανείς την αρχηγική επιβολή της χαρισματικής προσωπικότητας και την πόλωση που παρήγε. Η «προοδευτικότητα» υμνείται σαν να μη διασταυρώθηκε ποτέ με τον αυριανισμό.
Τέτοιες σταθμίσεις δεν χωρούν βεβαίως στα μνημόσυνα και μάλιστα σε χρόνο οιονεί «προεκλογικό» για το ΠΑΣΟΚ – χρόνο που επιβάλλει τη θωπεία του κομματικού φρονήματος. Τα τωρινά στελέχη οφείλουν να δείχνουν σίγουρα για το παρελθόν (τους). Ακόμη κι αν ξενίζουν το ακροατήριό τους. Ακόμη κι αν χρειάζεται να προσαγορεύουν ως «μη προνομιούχους» εκείνους που, εδώ και τρεις γενιές, αισθάνονται «μεσαία τάξη».
