Είναι διάχυτη η εντύπωση, ιδίως στις ελίτ –χρησιμοποιώ αυτή τη λέξη χωρίς ίχνος απαξίας–, πως οι διαχωριστικές ιδεολογικές γραμμές έχουν πέσει. Υποστηρίζουν ότι οι εξελίξεις που σημειώνονται σε όλον τον κόσμο δείχνουν ότι η κάθετη τομή βρίσκεται μεταξύ πολιτικών προτάσεων που επιλύουν προβλήματα και πολιτικών που τα διαιωνίζουν. Είναι όμως έτσι; Αυτή η αντίληψη πιστοποιείται από τα γεγονότα; Να δεχτώ ότι πολλές από τις αποφάσεις που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις είναι διαχειριστικού χαρακτήρα. Αυτό που σχηματικά λέμε «διαχείριση εισερχομένων – εξερχομένων». Δηλαδή, στερούνται ενός ιδεολογικού προσήμου. Ομως όλες οι μεγάλες επιλογές, όλες οι αποφάσεις που αποτελούν μια τομή στη συνέχεια, όλες ανεξαιρέτως, έχουν την ιδεολογική τους διάσταση. Από την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση έως τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος και από την οικονομική πολιτική έως το κράτος πρόνοιας, οι σχετικές αποφάσεις δεν είναι μόνον τεχνοκρατικού χαρακτήρα. Καθοδηγούνται από τους αξιακούς κώδικες των κομμάτων που κυβερνούν.
Για να μην αιφνιδιαστεί από τις εξελίξεις, το κυβερνών κόμμα οφείλει να καθορίσει με μεγαλύτερη σαφήνεια τις ιδεολογικές του συντεταγμένες.
Συνεπώς, είτε μας αρέσει είτε δεν μας αρέσει, η πολιτική πράξη δεν αποϊδεολογικοποιείται. Την πραγματικότητα και την Ιστορία δεν μπορεί να τη βιάσει καμιά ανθρώπινη βούληση. Τα γεγονότα εκδικούνται και έτσι εξαφανίστηκαν στην Ισπανία οι Ciudadanos και στην Ελλάδα το Ποτάμι. Ενώ στη Γαλλία, σε συνθήκες πολιτικής κρίσης, αναβίωσε το Λαϊκό Μέτωπο απέναντι σε μια σκληρή Δεξιά, με περιθωριοποίηση –όπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις– του ιδεολογικά ασπόνδυλου κόμματος του Εμανουέλ Μακρόν. Και στην Ελλάδα είναι μοιραίο κάποια στιγμή να συγκροτηθεί ένας πόλος που θα διεκδικήσει την εξουσία από τη Νέα Δημοκρατία. Μπορεί η περιπέτεια των μνημονίων να χάραξε τότε μια νέα διαχωριστική γραμμή «μνημόνιο – αντιμνημόνιο», ωστόσο, στον βαθμό που επανέρχεται η κανονικότητα, θα αναζητηθούν οι παλιές ισορροπίες υπό νέα σχήματα.
Ως εκ τούτου, για να μην αιφνιδιαστεί από τις εξελίξεις, το κυβερνών κόμμα οφείλει να καθορίσει με μεγαλύτερη σαφήνεια τις ιδεολογικές του συντεταγμένες. Αν θέλει να διατηρήσει την ηγεμονία του, θα πρέπει να επανακαθορίσει τους όρους με τους οποίους την κατέκτησε. Το 2027 ουδεμία σχέση θα έχει με το 2019. Δεν γνωρίζω αν αυτή ήταν η αγωνία κάποιων βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας, οι οποίοι προχθές έθεσαν το ζήτημα της φυσιογνωμίας του κόμματος ή αν απλώς αναπολούσαν την εποχή του «ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού» ή την ιδεολογία –διότι περί ιδεολογίας επρόκειτο– του «άσ’ το για αργότερα». Και κυρίως δεν γνωρίζω αν ο πρωθυπουργός –ο βασικός συντελεστής της ηγεμονίας της παράταξής του– αντιλαμβάνεται, έστω διαισθητικά, πως θα πρέπει να καταστήσει τα σύνορά της πιο ευδιάκριτα, για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των επόμενων τριών χρόνων και ιδίως για να διατηρήσει τη συνοχή της. Πάντοτε οι ηγέτες των μεγάλων παραδοσιακών κομμάτων λαμβάνουν υπόψη τις εσωκομματικές ισορροπίες, την τελική πινελιά όμως τη βάζουν αυτοί. Αυτό είναι και το νόημα του ηγέτη που διαμορφώνει τις εξελίξεις και δεν σέρνεται από αυτές.
