Κάποιοι πίστεψαν ότι ο πολιτικός αντισυστημισμός χρεοκόπησε όταν επήλθε η μεγάλη πτώση του ΣΥΡΙΖΑ. Οτι η ανάγκη που οδήγησε σε αυτόν, ως συνάρθρωση της ανέχειας και της ανωριμότητας των πολιτών, κατά κάποιον τρόπο θεραπεύτηκε όταν η χώρα πέρασε σε τροχιά τυπικής έστω σταθερότητας. Ηταν ένα εύλογο και βολικό συμπέρασμα, το οποίο αξιοποίησε κυρίως η Ν.Δ. για να ερμηνεύσει προς το συμφέρον της τη νίκη και αυτό που μέχρι τις ευρωεκλογές θεωρούσε παντοδυναμία της. Είναι διαφορετικό μια πρωτιά να θεωρείται συγκυριακή από το να αποδίδεται σε αλλαγή κουλτούρας, επομένως για την κυβέρνηση ήταν και θέμα στρατηγικής να μας πείσει ότι ο λαϊκισμός πατάχθηκε κι ότι οι πολίτες στρέφονται ξανά προς τον ορθολογισμό χάρη σε αυτήν. Βέβαια, η εκλογή Κασσελάκη στην προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ είχε δείξει ήδη πριν από τις ευρωεκλογές κάτι άλλο, που καθώς ο χρόνος κυλάει, φανερώνεται ολοένα και πιο καθαρά: ο αντισυστημισμός δεν εξαφανίστηκε, αλλά περνάει πια στο εσωτερικό των κομμάτων και εκδηλώνεται με τη μορφή της διάρρηξης των μηχανισμών τους. Ο,τι συνέβη στην κοινωνία μεταγράφεται τώρα στις μικροκοινωνίες των παρατάξεων.
Αντισυστημισμός ως σύστημα
Ποτέ δεν ξεκαθαρίστηκε πώς ο απολύτως ξένος προς την Αριστερά και το κομματικό της σύμπαν Στέφανος Κασσελάκης βρέθηκε να διεκδικεί με αξιώσεις την προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ και τελικά να την κερδίζει, οδηγώντας στην ήττα (και, απ’ ό,τι φαίνεται, στον πολιτικό αφανισμό) μερικά από τα πιο καταξιωμένα μέλη του κόμματος. Είτε όμως ο νέος πρόεδρος προαλείφθηκε για τη θέση είτε όχι, ο τρόπος που μεταχειρίζεται τον ΣΥΡΙΖΑ είναι εξόχως αντικομματικός και δείχνει να ανταποκρίνεται σε διαλυτικά ένστικτα. Η παράταξη φυλλορροεί, τα κομματικά Μέσα κλείνουν και ενώ τα οικονομικά της προβλήματα εκτίθενται σκανδαλωδώς, ο πρόεδρος με τους ανθρώπους του μιλούν ευθέως περί μαύρων χρημάτων, αφήνοντας μάλιστα αιχμές για την απελθούσα διοίκηση. Το τοπίο δεν εκφράζει απλώς μια εσωτερική διαμάχη ή μεταρρύθμιση, αλλά μια δομική αμφισβήτηση. Ο Στέφανος Κασσελάκης έφερε στον ΣΥΡΙΖΑ τον αντισυστημισμό που ο ΣΥΡΙΖΑ καλλιέργησε για χρόνια στην κοινωνία· το σκεπτικό είναι το ίδιο, αλλάζουν μόνο οι μεταβλητές: οι άνθρωποι του κόμματος δεν είναι έντιμοι, η λειτουργία του κόμματος είναι ύποπτα αδιαφανής και το σύστημα οφείλει να αναδιαρθρωθεί κατά το πρότυπο που ορίζει ο αλάνθαστος επικεφαλής, ο οποίος βρίσκει τα πάντα (πέραν του εαυτού του) προβληματικά. Ο,τι θυμίζει τα παλιά απορρίπτεται.
Μπούμερανγκ
Το ΠΑΣΟΚ κινδυνεύει από τον ίδιο ιό, αποδεικνύοντας ότι δεν είναι ανάγκη να επενδύσεις στον αντισυστημικό λαϊκισμό όσο ο ΣΥΡΙΖΑ, για να προσβληθείς από αυτόν· αρκεί να ενδώσεις μία φορά στα θέλγητρά του. Η περίπτωση του Χάρη Δούκα θυμίζει αρκετά εκείνη του Κασσελάκη: βρέθηκε από το πουθενά σε μάχιμη θέση, όχι λόγω της εμπειρίας ή του προγράμματός του (αυτό δεν υπήρχε καν), αλλά ως εκπρόσωπος μιας ανατρεπτικής διάθεσης. Το ΠΑΣΟΚ, με λίγα λόγια, δεν έψαξε για έναν καλό υποψήφιο δήμαρχο, αλλά σκαρφίστηκε μια αντισυμβατική πρόταση (η αντισυμβατικότητα είναι συχνά η προνύμφη του αντισυστημισμού), φαινομενικά ακομμάτιστη, ελπίζοντας έτσι να ρίξει τον Μπακογιάννη. Ο Δούκας το κατάφερε. Μάλιστα ήταν τόσο «αντισυστημικός», ώστε συσπείρωσε και άλλες παρατάξεις που εχθρεύονταν τον «υπερσυστημικό» Μπακογιάννη. Και τώρα που το πείραμα ευοδώθηκε, ο Χάρης Δούκας θέλει κι άλλο: όχι απλώς να θέσει υποψηφιότητα για την προεδρία του ΠΑΣΟΚ, αλλά να αιφνιδιάσει τον πρόεδρο που τον εμπιστεύτηκε· όχι απλώς να αναλάβει το κόμμα, αλλά να το «πάρει».
Κάποιοι πήραν θάρρος
Η κόντρα του Στέφανου Κασσελάκη με τον Αλέξη Τσίπρα δεν είναι άσχετη με την κόντρα που γεννήθηκε ανάμεσα στον Χάρη Δούκα και τον Νίκο Ανδρουλάκη. Επιπλέον, και οι δύο κόντρες προκύπτουν ως αναγκαιότητα. Οι ουρανοκατέβατοι σωτήρες δεν έχουν έργο να επιδείξουν για να προσελκύσουν ψηφοφόρους, επομένως ποντάρουν στην επικοινωνιακή αντίθεση συστήματος και αντισυστήματος, για να αντλήσουν από αυτήν όποιο κέρδος δεν μπορούν να αντλήσουν από την πολιτική τους διαδρομή. Ξαφνικά, ο άλλοτε λατρεμένος Αλέξης Τσίπρας περιγράφεται ως κακός διαχειριστής του ΣΥΡΙΖΑ· ο διάδοχός του δηλώνει ότι παρέλαβε χάος και εμφανίζεται ως ενσάρκωση μιας δύσκολης και αυτοθυσιαστικής κάθαρσης. Παράλληλα, ο άκαπνος Χάρης Δούκας θεωρεί εαυτόν κατάλληλο να τοποθετείται για τις χαμηλές ταχύτητες του ΠΑΣΟΚ και για τις ευκαιρίες που το κόμμα χάνει, ενώ τσακώνεται δημοσίως για την ημερομηνία διεξαγωγής των εσωκομματικών εκλογών, λες και δεν υπάρχουν ούτε όργανα ούτε τηλέφωνα για να διευθετηθούν τα διαδικαστικά ζητήματα που τάχα τον απασχολούν. Η φιλοδοξία μεταμφιέζεται σε επαναστατική σωφροσύνη που έρχεται να πατάξει τον αρχαϊκό κομματισμό.
Νικητής κατά λάθος
Πάντως, ο «διαφορετικός» Κασσελάκης μέχρι στιγμής έχει προκαλέσει στο κόμμα του πτώση ποσοστών, διάσπαση και γενικευμένη ανασφάλεια. Την ίδια ώρα, κι ενώ η Αθήνα του Χάρη Δούκα παραδέρνει σε μια θάλασσα βρώμας και μιζέριας, η αμφισβήτηση του προέδρου του ΠΑΣΟΚ έχει παραδώσει το κόμμα σε μια δίνη εσωστρέφειας και γκρίνιας. Πράγματι, οι «εκτός συστήματος» τάραξαν τα κομματικά τους νερά. Κερδισμένος, όμως, βγαίνει μάλλον ο Μητσοτάκης.
