Ο αείμνηστος καθηγητής Σταύρος Τσακυράκης έγραφε ότι «η προσωρινή κράτηση αποτελεί παρέκκλιση από τη θεμελιώδη αρχή της φιλελεύθερης δημοκρατίας, που επιτάσσει να μη στερείται κανείς την ελευθερία του παρά μόνον έπειτα από ποινή που του έχει υποβληθεί από νόμιμα συγκροτημένο δικαστήριο». Ομως στην Ελλάδα «έχει καταντήσει σύνηθες όπλο στα χέρια των ανακριτών, οι οποίοι δεν διστάζουν να το χρησιμοποιήσουν επί δικαίους και αδίκους» («Δικαστικές αγριότητες», «Ελευθεροτυπία», 4.6.2009).
Οι αθρόες άδικες προφυλακίσεις, όπως αυτή του εθελοντή δασοπυροσβέστη το 2022, διαψεύδουν τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου ε.τ. κ. Ισίδωρο Ντογιάκο όταν γράφει ότι «η ίδια η Δικαιοσύνη έχει θεσπίσει αξιόπιστες και αποτελεσματικές διαδικασίες επανελέγχου τους από ανώτερα δικαστήρια και ανώτερους δικαστικούς λειτουργούς σε περίπτωση νομικού ή ουσιαστικού σφάλματος» («Οι νόμοι και το “κοινό περί δικαίου αίσθημα”», «Καθημερινή» 30.6.2024).
Βεβαίως, μακροχρονίως κάποιοι αθώοι μπορεί να δικαιωθούν. Αλλά να περάσει κάποιος 18 μήνες φυλακή διότι στη Δικαιοσύνη κυριαρχεί το δημοσιοϋπαλληλικό «κλείσ’ τον μέσα, μη γίνει τίποτε κι έχουμε τραβήγματα», είναι βαρύ πράγμα. Βαρύτερο ακόμη είναι η «περιφρόνηση της νομιμότητας», όταν σε μία τουλάχιστον περίπτωση η προφυλάκιση έφτασε τους 30 μήνες!
Το πρόβλημα εν προκειμένω είναι η «κοινή περί δικαίου αδιαφορία». Οχι από τους απλούς πολίτες, που δεν πολυκαταλαβαίνουν, αλλά από δικηγόρους, δικαστές, καθηγητές νομικής, δημοσιογράφους κ.ά. Δυστυχώς, το περιλάλητο «κοινό περί δικαίου αίσθημα» αφυπνίζεται μόνον αν τηρηθεί η νομιμότητα και δεν προκύψει προφυλάκιση ως «προκαταβολή ποινής». Ουδέποτε γράφτηκαν πύρινα άρθρα για τη Δικαιοσύνη όταν προφυλακίζει σωρηδόν ανθρώπους που μπορεί να αποδειχθούν αθώοι. Πρόβλημα προκύπτει όταν (σπανίως) αφήνει κανέναν ελεύθερο, ασχέτως αν τηρούνται οι προϋποθέσεις του νόμου. Εξ ου και η αλγεινή εντύπωση που προκάλεσε η υφ’ όρων απόλυση του κ. Απόστολου Λύτρα· δεν τα συνηθίζει η Δικαιοσύνη αυτά, για να τα διδαχθούν και οι πολίτες. Οπως γράφαμε και παλιότερα, «το κοινό περί δικαίου αίσθημα θέλει έγκλημα και τιμωρία, χωρίς κάτι στο ενδιάμεσο. Εξ ου και η αγανάκτηση κάθε φορά που δεν αποφασίζεται η προφυλάκιση κάποιου, ο οποίος εξωδίκως έχει κηρυχθεί ένοχος. Η προφυλάκιση θεωρείται προκαταβολή ποινής και “έχουμε λαμβάνειν” μετά τη δίκη» («Καθημερινή», 17.7.2022).
Το «κοινό περί δικαίου αίσθημα» στραβά αρμενίζει, όχι διότι όπως γράφει ο κ. Ντογιάκος «παρεμβαίνουν θετικά ή αρνητικά εκείνοι οι οποίοι εξαρτούν συμφέροντα από μία δικαστική κρίση», αλλά διότι στραβά το διδάσκουν οι ίδιοι οι δικαστές.
