Ηταν λες και το παρελθόν φούσκωσε ξαφνικά και εξερράγη. Η κοινή, δημόσια εμφάνιση Καραμανλή και Σαμαρά περισσότερο από οτιδήποτε άλλο ήταν ένα τρομακτικό φλασμπάκ· μια υπενθύμιση για το ποιος ήταν ο κανόνας του δεξιού πολιτικού λόγου μέχρι πριν από λίγα χρόνια: αυτό που σήμερα ολοένα και περισσότερος κόσμος θεωρεί γραφικό, ξεπερασμένο και επικίνδυνο, και που τώρα εκπροσωπείται από αξιογέλαστες δυνάμεις, όπως είναι η Νίκη και η Φωνή Λογικής. Οι πρώην πρωθυπουργοί αποφάσισαν να «σπάσουν τη σιωπή τους» όχι με στόχο την εποικοδομητική παρέμβαση στον δημόσιο διάλογο, αλλά αποφασισμένοι να τα βάλουν με το Κέντρο και το ηθικοπολιτικό άνοιγμα που αυτό έχει εξασφαλίσει στην παράταξή τους. Από το κίνητρο δεν εντυπωσιάζει το εγωιστικό στοιχείο, αυτό αναμενόταν. Εντυπωσιάζει η παντελής έλλειψη κομματικής αλληλεγγύης. Καραμανλής και Σαμαράς μίλησαν γνωρίζοντας ότι θα έβλαπταν το κόμμα τους ή, ενδεχομένως, ακριβώς για να το βλάψουν. Το σκεπτικό ήταν απλό: αφού η Ν.Δ. δεν μας αρέσει όπως είναι, ας της κάνουμε κακό· ή θα προχωρήσει όπως θέλουμε ή καθόλου.
Ιδεολογία ως αλυσίδα
Από το προβληματικά φιλειρηνικό κήρυγμα του Κώστα Καραμανλή, το οποίο, κατά έναν μυστήριο τρόπο, εντόπισε στην ευρωπαϊκή στάση τη ρίζα της διαιώνισης του πολέμου στην Ουκρανία, αντί να την εντοπίσει στη στάση του υπαίτιου εισβολέα, μέχρι το ομοφοβικό ντελίριο του Αντώνη Σαμαρά και τις ερμηνευτικές του ακροβασίες για τα της εξωτερικής πολιτικής, αυτό που συνάγει κανείς είναι μια αμετακίνητη εμμονή όχι στην ιδεολογία ως δυναμική άποψη, αλλά ως ακλόνητο δόγμα. Τα τελευταία χρόνια, οι πρώην πρόεδροι και πρωθυπουργοί δεν διάβασαν, δεν έμαθαν, δεν συζήτησαν κάτι διαφορετικό από αυτό που όρισε τη γενιά και την πολιτική τους στράτευση. Η μίζερη, μονοδιάστατη φλυαρία περί θρησκευτικής πίστης και θεσμού της οικογένειας, η φθονερή τσιγκουνιά απέναντι στον άλλον, εκείνον που δεν τους μοιάζει κι όμως έχει το θράσος να διεκδικεί τα δικαιώματά του, δεν απηχούν μόνο τα κακά της λαϊκής Δεξιάς και της Ακροδεξιάς, αλλά και μια ολόκληρη κοινωνική κουλτούρα ασύμβατη με τη σημερινή. «Μα τόσο λάθος κάνουμε δύο πρώην πρόεδροι και πρωθυπουργοί;», διερωτήθηκε ο Αντώνης Σαμαράς. Ναι, είναι η απάντηση.
Ειρωνεία
Εχει τη σημασία της και η τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τους λόγους των πρώην πρωθυπουργών. Ο Κώστας Καραμανλής μίλησε με στόμφο για την «οικονομικά εσφαλμένη αντιμετώπιση» της ελληνικής κρίσης από την Ε.Ε., αλλά δεν έκρινε σκόπιμο να μας χαρίσει μια κουβέντα έστω για τη συμβολή της δικής του διακυβέρνησης στο ξέσπασμα της κρίσης αυτής. Μετά από τόσα χρόνια αφωνίας, ο πρώην πρωθυπουργός δεν υπερασπίστηκε καν τον εαυτό του για όσα του καταμαρτυρούν οι δίκαιοι και οι άδικοι κριτές του την τελευταία δεκαετία και πλέον – τόσο ασφαλής και δικαιωμένος αισθάνεται. Ο Αντώνης Σαμαράς, από τη δική του πλευρά, δείχνει να θεωρεί πως το αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο και η εκλογική νίκη που αυτό παρέσχε στη Ν.Δ. οφείλονται στον ίδιο. Μα η σαμαρική Ν.Δ. ηττήθηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ. Σε ποιο αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο αναφέρεται; Αν το είχε χτίσει ο ίδιος, δεν θα είχε επωφεληθεί κιόλας από αυτό; Το λάθος του Αντώνη Σαμαρά γίνεται ακόμη πιο αστείο αν σκεφθεί κανείς ποιοι έχτισαν πράγματι το μέτωπο εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ: οι κεντρώοι πολίτες· εκείνοι τους οποίους τόσο περιφρονεί.
Απρόσμενες συγγένειες
Οι ομιλίες των πρώην πρωθυπουργών γέννησαν ακόμη μία ενδιαφέρουσα αντίφαση. Ενώ Καραμανλής και Σαμαράς αναπολούν την παλιά, καλή Ν.Δ., εκείνη που παρέμενε πιστή στο τρίπτυχο πατρίς – θρησκεία – οικογένεια και δεν ενέδιδε στον «άκρατο δικαιωματισμό» ή στον πειρασμό της διεύρυνσης, αυτοί που τους χειροκροτούν είναι, μεταξύ άλλων, αυτοί που ανήκουν ψυχικά και εκλογικά στον αντιμητσοτακικό ΣΥΡΙΖΑ. Πρόκειται για εκπληκτικό φαινόμενο: σε όσους δεν παύουν να χτυπούν το αριστερό καμπανάκι του δεξιού κινδύνου και να βλέπουν στο πρόσωπο κάθε διαφωνούντος έναν «ανάλγητο ακροδεξιό», το διάβημα Καραμανλή και Σαμαρά προκάλεσε παραδόξως χαμόγελα. Αραγε στο δεξιόμετρο που τόσο τους απασχολεί, οι πρώην δεν ζυγίζουν λιγάκι περισσότερο από τον Μητσοτάκη; Από ιδεολογική ματιά, αυτός που κατηγορείται για τον υπερβάλλοντα φιλελευθερισμό του δεν θα έπρεπε να τους προκαλεί περισσότερη συμπάθεια από ό,τι οι αντιδραστικοί επικριτές του; Φαίνεται πως οι ηθικές και συναισθηματικές συγγένειες είναι ισχυρότερες από τις φρονηματικές.
Ανωτερότητα ή φόβος
Ορθώς το Μαξίμου αρνήθηκε να απαντήσει στις αιχμές Καραμανλή και Σαμαρά. Η γηραλέα γκρίνια δεν θα έπρεπε να εμπνέει αντεγκλήσεις, αλλά κατανόηση. Οποιος χάνει τη γη κάτω από τα πόδια του είναι λογικό να δυσφορεί ή να επιχειρεί και μερικές τρικλοποδιές, προκειμένου να εκδικηθεί όσους στέκονται ακόμη. Μπορεί, όμως, η απουσία απάντησης να είναι ενδεικτική ανασφάλειας· ενδέχεται ο Κυριάκος Μητσοτάκης να φοβάται πράγματι το μέτωπο της πικραμένης δεξιάς ορθοδοξίας. Σε αυτή την περίπτωση, το πρόβλημα είναι δικό του. Ολοι κάποια στιγμή πρέπει να διαλέξουν τη βάρκα τους και να αφήσουν κάποιους πίσω.
