Διακόσια χρόνια τώρα, από το 1824 οπότε ακούστηκε για πρώτη φορά, η 9η του Μπετόβεν έχει γνωρίσει την αποθέωση. Κάποιοι, ωστόσο, την αντιπάθησαν. Και όχι όποιοι κι όποιοι: ο Ντεμπισί, ο Στραβίνσκι, ο Καρλχάιντζ Στοκχάουζεν, μεταξύ των άλλων.
Τα μεγάλα έργα τα έχουν αυτά. Οπως και ιδιότυπες διασυνδέσεις: η χρήση της στο «Κουρδιστό πορτοκάλι» από τον συγγραφέα Αντονι Μπέρτζες (και στη συνέχεια από τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ στο σινεμά), με τις σκηνές σαδιστικής βίας υπό την υπόκρουσή της, έχουν γράψει Ιστορία.
Ισως αυτές ώθησαν τη φεμινίστρια μουσικολόγο Σούζαν Μακλάρι να γράψει ότι η 9η εκφράζει ό,τι χειρότερο μπορεί να κάνει ένας άνδρας σε μια γυναίκα. Η ανάγνωσή της στο δραματικό φινάλε του σκοτεινού πρώτου της μέρους είναι για εκείνη η έκφραση της απόγνωσης του βιαστή που δεν μπορεί να λυτρωθεί από τη διαστροφή του.
Για τις προπαγανδιστικές χρήσεις του έργου τόσο από τον Χίτλερ όσο και από τον Στάλιν τα είπαμε στο πρώτο σημείωμα αυτής της εβδομάδας. Οπως επίσης αναφέραμε, όμως, μετά τη συναυλία στο Τείχος του Βερολίνου τα Χριστούγεννα του 1989, το έργο έχει ταυτιστεί με το –τσαλακωμένο σήμερα– όραμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
Αλλά δεν είναι μονάχα η Ευρώπη. Ενα τόσο πολυδιάστατο έργο έχει οικουμενική δυναμική. Η 9η γνωρίζει εδώ και περίπου έναν αιώνα μεγάλη δημοτικότητα στην –εξόχως μουσικόφιλη– Ιαπωνία. Τον Δεκέμβριο του 1940, τη διηύθυνε στο Τόκιο για τα 2.600 χρόνια της Ιαπωνίας ένας Πολωνοεβραίος μετανάστης ονόματι Γιόζεφ Ρόσενστοκ. Ερμηνείες της στο Τόκιο το 2005 αλλά και στη Νέα Υόρκη το 2011 για τον σεισμό της Φουκουσίμα έχουν επίσης αφήσει το στίγμα τους.
Μη νομίσει, ωστόσο, κάποιος ότι είναι το πιο πολυπαιγμένο συμφωνικό έργο του Μπετόβεν. Στην ιστορία της Φιλαρμονικής της Βιέννης (φυσική, ιστορική έδρα της 9ης) έως το 2023, πρώτη έρχεται η 5η με 354 ερμηνείες, δεύτερη η 3η με 323 – η 9η έρχεται έκτη με 204 ερμηνείες, κάτω από την 6η (234) και την Εισαγωγή στον «Εγκμοντ» (205).
Ο μουσικολόγος δρ Καργκλ έχει κάνει τις δικές του μετρήσεις για την περίοδο 2000-2022: η 9η έρχεται όγδοη (31). Πρώτη έρχεται η 7η (71). Το θρυλικό Κάρνεγκι Χολ της Νέας Υόρκης έχει τις δικές του μετρήσεις στο Top 20 στον Μπετόβεν, από το 1891 έως το 2020: η 5η έρχεται πρώτη (328), δεύτερη η 7η (301) – η 9η είναι ουραγός 17η (!) με 160 ερμηνείες.
Δεν είναι, πάντως, τόσο ζήτημα προτίμησης αλλά και τεχνικών δυσκολιών. Μια συναυλία με την 9η στο πρόγραμμα είναι πάντοτε ένα ιδιαίτερο γεγονός, με απαιτήσεις τόσο για τους μουσικούς όσο και για τους διοργανωτές – και τους ακροατές βεβαίως.
Διακοσίων χρόνων φέτος, η Συμφωνία υπ’ αριθμ. 9 σε ρε ελάσσονα Εργο 125 του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν ταξιδεύει εδώ και δεκαετίες κάπου στο Διάστημα με τον ειδικό δίσκο της NASA. Ενα τέτοιο έργο ανήκει στον γαλαξία.
