Στις βουλευτικές εκλογές της 30ής Ιουνίου, η ακροδεξιά Εθνική Συσπείρωση (Rassemblement National), επικουρούμενη από τον πρόεδρο και στελέχη των Ρεπουμπλικανών (Les Républicains) Ερίκ Σιοτί έλαβε 10.643.957 ψήφους και 33,20% επιβεβαιώνοντας τη σημαντική άνοδο του κόμματος, που στις ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου είχε λάβει 31,4%, αυξάνοντας το ποσοστό της κατά 8,06 μονάδες από τις ευρωεκλογές του 2019. Πρόκειται για μια σοβαρή εκλογική νίκη, αν σκεφτεί κανείς ότι το ακροδεξιό κόμμα μόλις δύο χρόνια νωρίτερα, στις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου του 2022, έλαβε 17,30% και 3,5 εκατομμύρια ψήφους. Αύξησε δηλαδή κατά 16 εκλογικές μονάδες και 7.054.492 ψήφους τις δυνάμεις του μέσα σε δύο μόλις χρόνια.
Η Εθνική Συσπείρωση βελτίωσε τα ποσοστά της στις κοινωνικοδημογραφικές κατηγορίες του πληθυσμού στις οποίες το Εθνικό Μέτωπο ήταν ισχυρό εξαρχής: στα λαϊκά στρώματα 57% των εργατών ψήφισε RN. Με βάση το επίπεδο εκπαίδευσης, ένας στους δύο ψηφοφόρους του δεν έχει απολυτήριο λυκείου (bac) ψήφισε RN. Ωστόσο, εντυπωσιακή είναι η διείσδυση της άκρας Δεξιάς στη Γαλλία στις μεγαλύτερες ηλικίες –που συστηματικά μέχρι τώρα αποστρέφονταν την άκρα Δεξιά– αλλά και στα υψηλά εισοδήματα, που επίσης συνήθως έκαναν πιο συστημικές επιλογές. Συγκεκριμένα, 40% όσων κερδίζουν πάνω από 3.000 ευρώ τον μήνα ψήφισαν RN (Ipsos).
Αν και η κρίση του κομματικού συστήματος στην οποία έχει περιέλθει η Γαλλία έχει αρκετά πρωτοφανή χαρακτηριστικά για την Ε΄ Γαλλική Δημοκρατία –όπως το σπάσιμο του δημοκρατικού μετώπου, με μερίδα γκωλικών να συνασπίζεται με την άκρα Δεξιά, η συγκρότηση του Λαϊκού Μετώπου και η δυσκολία του Κέντρου και της Αριστεράς να εναρμονιστούν χωρίς κακοφωνία με το μπαράζ εναντίον της Ακροδεξιάς– η άνοδος της άκρας Δεξιάς, παρά το μεγάλο μέγεθός της, δεν είναι καινοφανής. Φαινόμενο χρόνιο και σταθερό, η άνοδος της άκρας Δεξιάς στη Γαλλία εκκινεί με το Εθνικό Μέτωπο στις ευρωεκλογές του 1984 και έχει ανοδική πορεία έκτοτε, παρά τις διακυμάνσεις. Μάλιστα, από το 2011, οπότε και η ηγεσία του κόμματος αλλάζει, η Μαρίν Λεπέν, κόρη του ιδρυτή Ζαν Μαρί Λεπέν, σκοράρει καλύτερα από τον πατέρα της σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις.
Οι πολιτικές ελίτ υποτίμησαν τις εκλογικές συνέπειες της ακρίβειας. Ζουμάροντας στους ψηφοφόρους της Εθνικής Συσπείρωσης, η σειρά και το περιεχόμενο των κινήτρων αλλάζουν, με πρώτο κίνητρο τη μετανάστευση (80%).
Οι αιτίες της ανόδου της γαλλικής Ακροδεξιάς είναι τόσο δομικές όσο και συγκυριακές. Στις δομικές αιτίες βρίσκουμε παρόμοιες ενδείξεις με άλλα εκλογικά σώματα τα οποία προσχωρούν στην ακροδεξιά πολιτική επιλογή. Ο φόβος που συνδέεται με την παγκοσμιοποίηση και τις αλλαγές που αυτή φέρνει στον σύγχρονο τρόπο ζωής. Η οντολογική ανασφάλεια, που εκδηλώνεται μέσα από την επιδείνωση του κοινωνικοεπαγγελματικού status και την καθοδική κινητικότητα λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων· από τη συνύπαρξη με τους μετανάστες, που για τα πιο επισφαλή στρώματα βιώνεται όχι μόνον ως πολιτισμική απειλή, αλλά και ανταγωνιστικά σε σχέση με την αγορά εργασίας και τις παροχές του κοινωνικού κράτους. Η νοσταλγία για το εθνικό και προσωπικό παρελθόν, συχνά εξιδανικευμένο, αλλά και η επιθυμία επιστροφής στο status quo ante. Ο θυμός ενάντια στις πολιτικές ελίτ για τις αυξανόμενες ανισότητες. Το συναισθηματικό υπόβαθρο των πολιτών αυτών είναι που εργαλειοποιεί η γαλλική ριζοσπαστική Δεξιά, προσφέροντας λύσεις απλοϊκές, όπως η κατάργηση του δικαίου του εδάφους και το κλείσιμο των συνόρων, ενεργοποιώντας τα εθνικιστικά αντανακλαστικά.
Κοιτάζοντας τα κίνητρα της ψήφου στο σύνολο του εκλογικού σώματος του πρώτου γύρου των γαλλικών εκλογών, ως πρωταρχικό κίνητρο εμφανίζεται η πτώση της αγοραστικής δύναμης (59%), δεύτερο η μετανάστευση (39%) και τρίτο το εθνικό σύστημα υγείας (32%) (Ipsos). Τόσο στη Γαλλία όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι πολιτικές ελίτ υποτίμησαν τις εκλογικές συνέπειες της ακρίβειας. Ζουμάροντας στους ψηφοφόρους της Εθνικής Συσπείρωσης, η σειρά και το περιεχόμενο των κινήτρων αλλάζουν, με πρώτο κίνητρο τη μετανάστευση (80%), δεύτερο την αγοραστική δύναμη και τρίτο την ασφάλεια. Πρόκειται άρα για μια σαφώς αντιμεταναστευτική εκλογική επιλογή, ενώ ο θυμός για την πτώση του επιπέδου ζωής και η ανασφάλεια επιβεβαιώνονται ως κίνητρα ακροδεξιάς ψήφου.
Υπήρχαν ωστόσο και συγκυριακοί παράγοντες που βοήθησαν την άνοδο της άκρας Δεξιάς στη Γαλλία. Η διάλυση των παραδοσιακών κομματικών παικτών της Δεξιάς και της Αριστεράς, με την ταυτόχρονη και αυξανόμενη αντιδημοφιλία του προέδρου Μακρόν και της παράταξής του, δημιούργησε μια άριστη πολιτική ευκαιρία για την άκρα Δεξιά, που κατάφερε να αξιοποιήσει φέρνοντας κοντά της κομματικά άστεγους ψηφοφόρους.
Η κ. Λαμπρινή Ρόρη είναι επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Ανάλυσης στο ΕΚΠΑ.
