Στη διεθνή βιβλιογραφία (Acemoglu/Robinson, «Why Nations Fail», 2012) o όρος «αποτυχημένο κράτος» (failed State) αποδίδεται σε ένα δημόσιο σύστημα το οποίο, έχοντας απολέσει το μονοπώλιο της εξουσίας στην επικράτειά του, αδυνατεί να επιβάλει την ενιαία τήρηση της νομιμότητας και να εγγυηθεί θεμελιώδη αγαθά στους πολίτες του. Η έμπρακτη αμφισβήτηση από κέντρα τα οποία ανταγωνίζονται τον σκληρό πυρήνα της κυριαρχίας του, το εκθέτει σε τέσσερα αλληλοτροφοδοτούμενα προβλήματα: εγκληματικότητα, διαφθορά, καφκική γραφειοκρατία και αναποτελεσματική δικαιοσύνη.
Η παραπάνω περιγραφή δεν ισχύει μόνο για ομιχλώδεις κρατικές οντότητες του τρίτου ή του τέταρτου κόσμου που ελέγχονται από πολεμάρχους και παραστρατιωτικά καρτέλ ναρκωτικών. Χαρακτηρίζει την Ελλάδα του 2024· εκείνη που (νομίζει ότι) ισορροπεί ανάμεσα στο ευρωπαϊκό θεσμικό παράδειγμα και την άγρια όψη του μυκονιάτικου επιχειρείν. Η πρόσφατη, βάρβαρη και συνάμα επαγγελματική δολοφονία ενός τοπογράφου που δραστηριοποιούνταν στο συγκεκριμένο νησί, απλώς προστίθεται στα όσα συμβαίνουν συνέχεια εκεί και τα οποία –ντρέπομαι που το λέω– έχουμε συνηθίσει: διάχυτη και προκλητική παραβατικότητα, αδιάκοπο ξεκαθάρισμα λογαριασμών, καταπάτηση του δημόσιου χώρου, ξέπλυμα και φοροδιαφυγή, ξυλοδαρμοί κρατικών αξιωματούχων, διεφθαρμένοι αστυνομικοί, όπως η υπαστυνόμος που έκλεψε χρυσή αλυσίδα από κρατούμενη πριν από λίγες ημέρες.
Κάθε έννομη τάξη έχει τα τρωτά της σημεία. Η πλήρης εξάλειψη του οργανωμένου εγκλήματος θα παραμένει ένας άπιαστος στόχος. Οταν όμως καταπολεμάται επιτυχώς, η κάθε είδους μαφία συμπιέζεται, εξωθείται στο σκοτάδι και στο περιθώριο, κάπως αποθαρρύνεται. Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά με την περίπτωση της Μυκόνου. Τα παραβατικά της ήθη δεν καλλιεργούνται εν κρυπτώ· εκτίθενται στο φως και στη δημοσιότητα, εάν δεν την επιζητούν κιόλας. Η εγκληματική Μύκονος δεν είναι λούμπεν, όπως ένα νταραβέρι λαθρεμπόρων κάπου στην Αττική ή το ιδιότυπο καθεστώς των Εξαρχείων. Διεκδικεί τον ρόλο ενός οικονομικού, κοινωνικού και αξιακού προτύπου. Αποτελεί παρα-κράτος με την πλήρη έννοια του όρου: μια ευθεία αντιπρόταση στις δημόσιες δομές, την οποία όσοι κατοικούν ή εργάζονται στο νησί εξαναγκάζονται να σέβονται περισσότερο από το επίσημο κράτος.
Τα παραβατικά ήθη του νησιού δεν καλλιεργούνται εν κρυπτώ· εκτίθενται στο φως και στη δημοσιότητα. Η εγκληματική Μύκονος δεν είναι λούμπεν, διεκδικεί τον ρόλο ενός οικονομικού, κοινωνικού και αξιακού προτύπου.
Η ελληνική πολιτεία οφείλει να ανακαταλάβει τη Μύκονο. Συνιστά ένα υπαρξιακό στοίχημα για την ίδια. Το κρατικό φαινόμενο θεμελιώνεται στο τρίπτυχο ασφάλεια – αστυνόμευση – δικαιοσύνη. Οταν αυτά τα τρία κλονίζονται, δεν έχει πλέον νόημα το εποικοδόμημα, όσο μοντέρνα κι αν φαίνονται τα υλικά του. Η κυριαρχία του δεν αντέχει τις εκπτώσεις. Ή ασκείται καθολικά, χωρίς εξαιρέσεις, ή απλώς δεν υφίσταται. Πόσο μάλλον όταν το πρόβλημα εστιάζεται σε ένα μικρό νησί, οριοθετημένο και πεπερασμένο από τη φύση του, στο οποίο ο δημόσιος έλεγχος μπορεί να εφαρμοστεί ευκολότερα και με τη δέουσα ένταση. Οσο το «κανονικό» κράτος απέχει, η αποτυχία φαντάζει χειρότερη αλλά και ύποπτη. Ωσάν η εξουσία να αρκείται στον ρόλο του διαμεσολαβητή ή ισορροπιστή μεταξύ του παρακράτους και της ίδιας.
Πέρυσι το καλοκαίρι, η κυβέρνηση φάνηκε να κερδίζει το μπρα ντε φερ με τους νταβατζήδες των παραλιών στο «Νησί των Ανέμων» απλώς με το να δείξει την πυγμή που χρειαζόταν. Μετά, η προσπάθεια ξεχάστηκε, για μία ακόμη φορά. Ακόμη χειρότερα, επανήλθε η διγλωσσία ως προς το πρότυπο ανάπτυξης των Κυκλάδων. Πολλοί αξιωματούχοι κλείνουν το μάτι στον τσιμεντένιο τουρισμό της υπερβολής, η πλέον χυδαία εκφορά του οποίου ενδημεί στη Μύκονο. Τα κίνητρα εγκληματικότητας θα ήταν σίγουρα μικρότερα εάν είχαν τεθεί αυστηρότερα όρια στο μοντέλο της άγριας και ψευδεπίγραφης ανάπτυξης. Το κράτος πρέπει να έχει συνέχεια και όχι αντιφάσεις. Αυτές οι ιδιότητες το καθιστούν επιτυχημένο και το διακρίνουν από τους ιδιωτικούς θεσμούς. Δυστυχώς, φαίνεται να τις διαθέτει περισσότερο το μυκονιάτικο παρακράτος.
*Ο κ. Γιώργος Δελλής είναι καθηγητής στη Νομική Σχολή Αθηνών.
