Η μεγάλη δύναμη της ψευδούς είδησης, ή της ψευδούς Ιστορίας, είναι ότι την ξέρουν όλοι. Και ότι όλοι την αποδέχονται ως κάτι αδιαμφισβήτητα αληθές.
Υπάρχουν όμως και κάποια δείγματα που δεν τα ξέρουν όλοι. Για παράδειγμα, δεν ήξερα ότι «η σέλφι ήταν επινόηση της Πάρις Χίλτον και της Μπρίτνεϊ Σπίαρς το 2006», όπως γράφει η ιστορικός Τζο Χέντγουικ Τίουισε, στο βιβλίο της «Fake History. 100+1 μύθοι της ιστορίας υπό… κατάρριψη» (μτφρ.: Κωνσταντίνα Γεωργούλια, εκδ. Μίνωας), που παρακολουθούμε αυτή την εβδομάδα.
«Η Πάρις το ισχυρίστηκε αυτό η ίδια στο Twitter· το είδαν και το πίστεψαν εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο». Ομολογώ, δεν το γνώριζα. Οπότε, σε αυτή την περίπτωση είναι εύκολο να πιστέψω αυτό που λέει παρακάτω η συγγραφέας, όταν καταρρίπτει και αυτό τον «μύθο»: «Ασφαλώς, η Πάρις και η Μπρίτνεϊ δεν εφηύραν τη σέλφι!».
Ως εδώ καλά. Ομως, στ’ αλήθεια, ποιος τράβηξε την πρώτη σέλφι; Θυμάμαι τώρα μια υπέροχη σέλφι που τράβηξε ο Αμερικανός αστροναύτης Μπαζ Ολντριν, ο δεύτερος άνθρωπος που πάτησε στη Σελήνη στις 20 Ιουλίου του 1969. Η σέλφι του, όμως, είναι τραβηγμένη τρία χρόνια νωρίτερα, το 1966, σε μία από τις αποστολές «Τζέμινι», όταν ο Ολντριν έκανε διαστημικό περίπατο. Πίσω του διακρίνεται τμήμα της Γης. Πολύ ωραία σέλφι, να την ψάξετε στο Διαδίκτυο. Είναι όμως η πρώτη; Μάλλον όχι.
Και τι είναι η «σέλφι» (εκ του αγγλικού self, εαυτός δηλαδή); Σέλφι σημαίνει «φωτογραφικό πορτρέτο του εαυτού μου». Οι άνθρωποι το κάναμε και πριν από τα έξυπνα κινητά: με κάμερες, γυρνώντας τον φακό προς το μέρος μας (και ό,τι πιάσει) ή, πιο συχνά, μπροστά από καθρέφτες.
Η Τίουισε παρουσιάζει στο βιβλίο της (σελ. 253) μια εντυπωσιακή σέλφι ενός πολύ γοητευτικού άνδρα του 19ου αιώνα: του Αμερικανού Ρόμπερτ Κορνήλιους, ο οποίος τον Οκτώβριο ή τον Νοέμβριο του 1839 τράβηξε τον εαυτό του μπροστά σε καθρέφτη. Λίγους μόλις μήνες πριν, είχε ανακοινωθεί η εφεύρεση της φωτογραφικής διαδικασίας από τον Λουί Ζακ Μαντέ Νταγκέρ (ήταν οι λεγόμενες δαγκεροτυπίες).
Μάλλον αυτή ήταν η πρώτη σέλφι. Ή και όχι. Ισως οι πρώτες να είναι μια σειρά από αυτοπορτρέτα του Γάλλου Ιπολίτ Μπαγιάρ, που πιθανώς να τραβήχτηκαν τον Ιούνιο του 1839. Η ποιότητα, όμως, είναι πολύ κακή. Η σέλφι του Ρόμπερτ Κορνήλιους κερδίζει κατά κράτος και, όπως εύστοχα γράφει η συγγραφέας, θα μπορούσε σήμερα να είναι μια «πειραγμένη» σέλφι στο Instagram.
Οι σέλφι είναι ταυτισμένες με τον ναρκισσισμό, σε όλες του τις διαβαθμίσεις, από τις πλέον χαριτωμένες και ανώδυνες πτυχές του έως τις πιο ψυχοπαθολογικές και αφόρητα κουραστικές. Σήμερα οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης βομβαρδίζονται κυριολεκτικά από σέλφι. Ενα καλό ερώτημα εδώ δεν είναι ποιος τράβηξε την πρώτη σέλφι, αλλά ποιος θα τραβήξει την τελευταία…
