Είναι μέρος του οικείου μας κόσμου οι επίορκοι, αλλά τους θυμόμαστε μόνο σε τρανταχτές υποθέσεις. Οπως εκείνη της ΔΟΥ Χαλκίδας, με τους πέντε υπαλλήλους να εκβιάζουν επιχειρηματίες ότι θα μπλοκάρουν επιστροφές χρημάτων ή θα αποκαλύψουν παρατυπίες αν δεν λάβουν μίζα. Ή αυτή των δημοσίων και δημοτικών υπαλλήλων, οι οποίοι αποσπούσαν χρήματα από καταστηματάρχες και ξενοδόχους του κέντρου της Αθήνας και νησιών για να αποτρέψουν ελέγχους, να εκδώσουν άδειες, να κουκουλώσουν παρατυπίες.
Μαφιόζικη «προστασία». Παλιά όσο οι ανθρώπινες –πρακτικά αφύλακτες– κοινωνίες. Εχεις δεν έχεις λερωμένη φωλιά, ακουμπάς τις δεσμίδες. Το μπαξίσι είναι το διαβατήριο για την ανεμπόδιστη επιβίωση, τις διαβλητές διαδικασίες, τις ατιμώρητες παρανομίες. Το ταγκό της διαφθοράς θέλει δύο.
Κυκλώματα αποκαλύπτονται και εξαρθρώνονται, αλλά το καθεστώς της άνομης συναλλαγής διατηρείται. Διότι στον πυρήνα της διαφθοράς βρίσκεται η γραφειοκρατία. Τα δυσκίνητα, τυπολατρικά, νωθρά, αντιπαραγωγικά κομμάτια της διοίκησης, με τις δολιχοδρομίες και το κομπολόι των προβαλλόμενων εμποδίων. Μαζί με ευρύτερες στρεβλώσεις, το πελατειακό κράτος, την πολυνομία, τον δαίδαλο των αρμοδιοτήτων, την ατιμωρησία των επιόρκων, τη βραδύτητα στην απονομή δικαιοσύνης δημιουργούν τις ιδανικές συνθήκες για τη δράση όσων εκμεταλλεύονται τον κρατικό μηχανισμό ως οικογενειακό τιμάριο. Χαλίφηδες στη θέση του χαλίφη, δρουν σίγουροι ότι δεν κινδυνεύουν χάρη στη συντεχνιακή αλληλεγγύη. Σήμερα εγώ, αύριο εσύ. Είναι βαθύς ο λάκκος με τα λερναία νερόφιδα της αυθαιρεσίας.
Η εμπειρία έδειξε ότι όταν στήνεται σύστημα αναφορών, οι πολίτες καταγγέλλουν. Κι έπειτα; Η διαφθορά είναι ένα κουβάρι με πολλές άκρες. Δεν ξεμπλέκει αν τραβήξεις μόνο μία, π.χ., το ψηφιακό κράτος (παραμένει η παγίδα της ψηφιοποίησης της γραφειοκρατίας). Είναι και η αναδιάρθρωση των υπηρεσιών, η κωδικοποίηση των νόμων και η τήρησή τους, η αξιολόγηση υπαλλήλων και υπηρεσιών, οι αξιοπρεπείς αμοιβές, τα θετικά υποδείγματα, η αλλαγή νοοτροπίας. Εκπαιδεύονται στα χρηστά ήθη οι υπάλληλοι που συνδιαλέγονται με πολίτες; Πώς να αρνούνται το μέλι που παράγει η κατάχρηση εξουσίας και τα αρνητικά αντανακλαστικά της, τον τυχοδιωκτισμό, τον αυταρχισμό, την υπεροψία; Ως φαίνεται, όχι. Μόνο το σχολείο των επιόρκων μοιάζει να λειτουργεί στα αθέατα βάθη των κακοφορμισμένων τμημάτων της μηχανής. Το λουκέτο, στοίχημα μη κερδισμένο. Ακόμη.
