Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών έχει επισημάνει πως τα τελευταία τέσσερα έτη οι βροχοπτώσεις στα νησιά της χώρας είναι εξαιρετικά περιορισμένες, με μείωση που ξεπερνά το 30%, πράγμα που ζορίζει τα ήδη λιγοστά υδατικά αποθέματα. Η κλιματική κρίση που εξελίσσεται με γοργούς ρυθμούς αναμένεται να επιφέρει άλλο ένα πλήγμα. Η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για το Κλίμα (IPCC) εκτιμά πως η λεκάνη της Μεσογείου είναι μία από τις περιοχές του πλανήτη που αναμένεται να βιώσουν δραματική μείωση των βροχοπτώσεων.
Θεωρητικά οι Ελληνες είμαστε εξοικειωμένοι με την ανεπάρκεια των αποθεμάτων νερού. Οι πιο μεγάλοι θυμόμαστε ακόμη τις μεγάλες καμπάνιες της κυβέρνησης και της ΕΥΔΑΠ στα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν η Υλίκη και ο Μαραθώνας είχαν σχεδόν στεγνώσει. Αλλά η αλήθεια είναι ότι η συλλογική μνήμη, ειδικά όσον αφορά περιβαλλοντικά ζητήματα, ατονεί και ξεχνάει πολύ γρήγορα. Κάθε χρόνο διαβάζουμε για λειψυδρία, σιγά σιγά έχουμε συνηθίσει την ιδέα. Δεν έχουμε ακόμη συνειδητοποιήσει πως τα πράγματα δεν πρόκειται να πάνε καλύτερα στο μέλλον, ιδίως στα νησιά του Αιγαίου, όπου εκπέμπεται ήδη έντονο σήμα κινδύνου για την ανεπάρκεια του νερού.
Σύμφωνα με το Εθνικό Επιχειρησιακό Σχέδιο για το Πόσιμο Νερό, που εκδόθηκε το 2022, στα νησιά των Κυκλάδων, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού (>51%) παίρνει το νερό του κυρίως από μονάδες αφαλάτωσης και δευτερευόντως από υπόγεια υδατικά συστήματα (γεωτρήσεις). Στα Δωδεκάνησα, το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού (73%) καλύπτεται από υπόγεια υδατικά συστήματα, το 23% από επιφανειακές απολήψεις και ένα μικρό ποσοστό από αφαλατώσεις. Τα δίκτυα ύδρευσης είναι παλιά και έχουν απώλειες που μπορεί να φτάνουν το 30%, ενώ έχουν αναφερθεί περιπτώσεις με απώλειες που αγγίζουν το 60%. Οι βιο-λογικοί καθαρισμοί, αν λειτουργούσαν σωστά, θα μπορούσαν να παρέχουν νερό άρδευσης, όμως οι περισσότεροι λειτουργούν υπό κακές συνθήκες και πολλές φορές χωρίς καν να τηρούν τις υποχρεώσεις της νομοθεσίας για την επεξεργασία των λυμάτων.
Σε όλα αυτά πρέπει να συνυπολογίσουμε τις μεγάλες πιέσεις που ασκεί ο τουρισμός, όχι μόνο λόγω επισκεπτών, αλλά και λόγω των πολλών υποδομών που δημιουργούνται και χρειάζονται πολύ νερό για να λειτουργήσουν (πισίνες, κήποι). Υπάρχουν πολλοί που νομίζουν ότι οι μονάδες αφαλάτωσης είναι η γρήγορη και εύκολη λύση. Κάνουν λάθος. Οι μονάδες αφαλάτωσης μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά, αλλά αλίμονο αν καταστούν η αποκλειστική μέθοδος προμήθειας νερού στα νησιά μας. Είναι ακριβές, είναι ενεργοβόρες, ενέχουν περιβαλλοντικές επιπτώσεις όσον αφορά τις εκροές άλμης.
Η λεκάνη της Μεσογείου είναι μία από τις περιοχές του πλανήτη που αναμένεται να βιώσουν δραματική μείωση των βροχοπτώσεων.
Να είμαστε ειλικρινείς. Αν δεν αλλάξει κάτι δραστικά στη διαχείριση των υδάτων και στην αλόγιστη επέκταση των τουριστικών υποδομών, κάποια νησιά θα υποφέρουν από έλλειψη νερού και δεν υπάρχει κάποιος από μηχανής θεός να δώσει λύση. Απαιτούνται ολοκληρωμένες πολιτικές, με ανάπτυξη τοπικών σχεδίων ύδρευσης και άρδευσης, με ριζική ανακαίνιση των δικτύων, με άμεσο κλείσιμο των παράνομων γεωτρήσεων που ταλαιπωρούν πολλά νησιά, με έξυπνες ιδέες βασισμένες στη φύση για συλλογή βρόχινου νερού, με αξιοποίηση των επεξεργασμένων λυμάτων, με πολιτικές για περιορισμό της χρήσης σε τουριστικές εγκαταστάσεις, με διαρκείς δράσεις ευαισθητοποίησης χωρίς κινδυνολογίες, αλλά και χωρίς εφησυχασμό.
Δεν πρέπει, τέλος, να ξεχνάμε ότι το θέμα του νερού είναι μόνο ένα κομμάτι του παζλ που ακούει στο όνομα τουρισμός. Ελλείψει δεδομένων, είμαστε «τυφλοί» αναφορικά με τον τρόπο διαχείρισης των τουριστικών ροών και υποδομών ώστε να διασφαλίσουμε την περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική βιωσιμότητα. Οσο παραμένουμε «τυφλοί», όχι μόνο δεν μπορούμε να σχεδιάσουμε καλές πολιτικές, αλλά αντιθέτως αφήνουμε χώρο σε κοντόφθαλμες πρακτικές, προς εξυπηρέτηση λίγων προνομιούχων.
Ο κ. Αχιλλέας Πληθάρας είναι υπεύθυνος αποτυπώματος στο WWF Ελλάς.
