Ακόμα και για τη δική μου γενιά, ήταν πρόσωπα μυθικά. Από τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας έχουμε ακούσει πολλές ιστορίες για τον Σοφοκλή Κυριακού, γιατρό από τους Σπαθαραίους της Σάμου, και τη συνάδελφό του Γαρυφαλλιά Γεωργιάδη, πρώτη γυναίκα γιατρό στο νησί και σύζυγο του ποιητή Γιάννη Ρίτσου. Στα «πέτρινα» μεταπολεμικά χρόνια, όταν η ρημαγμένη Ελλάδα προσπαθούσε να σταθεί στα πόδια της, έπαιρναν την τσάντα τους και επισκέπτονταν ασθενείς στα χωριά. Το οδικό δίκτυο ήταν σχεδόν ανύπαρκτο, οπότε συνήθως έκαναν τις διαδρομές πεζή, μέσα από δύσβατα μονοπάτια και κακοτράχαλους χωμάτινους δρόμους· στην καλύτερη περίπτωση με τον γάιδαρό τους, με κάποιο ξεχαρβαλωμένο τρίκυκλο ή με ένα από τα λιγοστά ταξί που υπήρχαν τότε.
Οι πιο παλιοί ακόμα τους θυμούνται με αγάπη. Περιγράφουν δυο ανθρώπους ευπροσήγορους, πονετικούς, που ήταν πάντα εκεί όταν τους χρειάζονταν και που αρνούνταν να πάρουν χρήματα από χήρες, ορφανά, πολύ φτωχές οικογένειες. Το πολύ πολύ να έφευγαν με μια-δυο χούφτες ξερά κουκιά, με λίγα σύκα ή αυγά. Γι’ αυτό και οι ντόπιοι, όποτε τους αναφέρουν το «Θεός σχωρέσ’ τους» το λένε από καρδιάς. Δεν υπάρχει καλύτερη υστεροφημία για έναν άνθρωπο από αυτό… Παρόμοια ζεστά λόγια θα ακούσει κανείς σε όλη τη χώρα για εκατοντάδες άλλους γιατρούς των δεκαετιών του ’50, του ’60, ακόμη και του ’70, που τίμησαν το λειτούργημά τους με την ίδια αφοσίωση.
Και φτάνουμε στο 2024. Στην Ελλάδα «των υψηλότερων θέσεων σε ρυθμό ανάπτυξης ανάμεσα στις 20 χώρες της Ευρωζώνης», της «θεαματικής βελτίωσης στην ποιότητα διακυβέρνησης», της «ευημερίας», όπως συχνά ακούμε από κυβερνητικά χείλη. Στην Ελλάδα, στην πραγματικότητα, της διαχρονικής ανασφάλειας και των ανισοτήτων όσον αφορά την παροχή υγειονομικής περίθαλψης και των τραγικών λαθών στις πολιτικές υγείας. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόδειξη γι’ αυτά από την εξαγγελία του υπουργού Υγείας Αδώνιδος Γεωργιάδη, για λήψη δραστικών μέτρων (ίσως και για επίταξη ιδιωτών γιατρών που θα κλητευθούν υποχρεωτικά ώστε να καλυφθούν κενά στα δημόσια νοσοκομεία).
Ποιος φταίει, όμως; Οι γιατροί που δεν επιλέγουν τα δημόσια νοσοκομεία ή η πολιτεία, που δεν έχει διαμορφώσει τις συνθήκες έτσι ώστε εκείνοι να τα προτιμούν; Που δεν κάνει καίριες μισθολογικές διορθώσεις, δεν προσφέρει φορολογικά κίνητρα, δεν δίνει λύση στο στεγαστικό πρόβλημα στους τουριστικούς προορισμούς; Το ΕΣΥ χρειάζεται μια εκ βάθρων ανασυγκρότηση. Τα θεσμικά κουσούρια του είναι πολλά: κομματική λογική, οργανωτική ανεπάρκεια, απουσία μηχανισμών αξιολόγησης και ελέγχου της ποιότητας σε όλα τα επίπεδά του. Η δημόσια υγεία θα κρατηθεί όρθια με γενναίες θεσμικές αλλαγές. Οχι με επίκληση στο φιλότιμο και στην αυτοθυσία. Και, κυρίως, όχι με τον βούρδουλα.
