Ενας από τους καταστατικούς μύθους της Μεταπολίτευσης είναι η εξιδανίκευση της Σοβιετικής Ενωσης σε σχέση με το Κυπριακό. Κάτι που οφείλεται και στους πολύ συγκεκριμένους ιδεολογικούς αγωγούς που υπήρχαν στην Κύπρο και στην Ελλάδα. Η Σοβιετική Ενωση, ως μία εκ των δύο υπερδυνάμεων, προσέγγιζε το κυπριακό πρόβλημα με όρους γεωπολιτικούς, δηλαδή αποσκοπούσε, πρώτον, να αποτρέψει οποιαδήποτε νατοϊκή λύση (ένωση ή διχοτόμηση) και, δεύτερον, να παραμένει πάντα ανοικτό για να υπονομεύει το ΝΑΤΟ στο νοτιοανατολικό σκέλος του. Και τα πήγε θαυμάσια, καθώς εναγκαλίστηκε τον Μακάριο και στενούς συνεργάτες του που «συνομιλούσαν» με τις μυστικές υπηρεσίες σοσιαλιστικών κρατών. Μάλιστα, ένας εξ αυτών διετέλεσε έμμισθος πληροφοριοδότης, με το ψευδώνυμο Dopal, της μυστικής υπηρεσίας της Τσεχοσλοβακίας* η οποία είχε αναλάβει υπεργολαβικά τις σχέσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας με το σοσιαλιστικό στρατόπεδο. Ούτως ή άλλως η Κύπρος, από τη στιγμή που εντάχθηκε στο μπλοκ των Αδεσμεύτων τον Σεπτέμβριο του 1961, βρισκόταν πολιτικά πιο κοντά στο ανατολικό στρατόπεδο παρά στο δυτικό. Σε αυτό συνέτεινε και ο εσωτερικός συσχετισμός των πολιτικών δυνάμεων στη Μεγαλόνησο.
Από την άλλη πλευρά οι ΗΠΑ επεδίωκαν τα ακριβώς αντίθετα από τη Σοβιετική Ενωση. Δηλαδή να προκύψει μια μόνιμη λύση που να κρατήσει την Κύπρο εντός του ΝΑΤΟ και να αποκλειστεί από όλες τις σχετικές διεργασίες η Σοβιετική Ενωση. Φυσικά η διεθνοποίηση του Κυπριακού το τοποθετούσε στο πλαίσιο του ΟΗΕ και εκτός του νατοϊκού πλαισίου. Μια διεθνοποίηση που ξεκίνησε το 1954 από την κυβέρνηση του Αλεξάνδρου Παπάγου. Ενα από τα λάθη της δικής μας πλευράς ή μια από τις πολλές αντιφάσεις της εκείνη την περίοδο. Οπως το βλέπει ο καθένας.
Συνεπώς, και στο τυχοδιωκτικό πραξικόπημα της χούντας, στις 15 Ιουλίου 1974, θα έπρεπε ο Μακάριος να προσδώσει τη μορφή που θα επέτρεπε και θα δικαιολογούσε να χαρακτηριστεί ως εισβολή της Ελλάδας στην Κύπρο. Ετσι, θα αιτιολογούνταν το επιχείρημα πως υπήρξε απόπειρα να καταλυθούν μονομερώς οι συμφωνίες του Λονδίνου που κατοχύρωναν και εγγυούνταν την ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας και θα διεθνοποιούνταν η κρίση. Ο Μακάριος, μετά τη συνάντηση στις 17 Ιουλίου στο Λονδίνο με τον υπουργό Εξωτερικών της Βρετανίας Τζέιμς Κάλαχαν, δήλωσε απερίφραστα: «Δεν έγινε επανάσταση, αλλά εισβολή». Ακολούθησε η γνωστή ομιλία του στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, δίνοντας νομικό έρεισμα στην τουρκική εισβολή που εκδηλώθηκε μετά από λίγες ώρες.
Η Κύπρος, από τη στιγμή που εντάχθηκε στο μπλοκ των Αδεσμεύτων τον Σεπτέμβριο του 1961, βρισκόταν πολιτικά πιο κοντά στο ανατολικό στρατό- πεδο παρά στο δυτικό.
Η Σοβιετική Ενωση κατήγγειλε πως το πραξικόπημα ήταν ένα νατοϊκό σχέδιο κατά μιας αδέσμευτης και ανεξάρτητης χώρας, χωρίς να αποδοκιμάσει την εισβολή, αφού έλαβε διαβεβαιώσεις από την Τουρκία στις 21 Ιουλίου πως δεν μεθοδεύεται η διπλή ένωση. Ετσι, οι πιέσεις των Σοβιετικών τις πρώτες κρίσιμες μέρες επικεντρώθηκαν αποκλειστικά στην απομάκρυνση των Ελλήνων αξιωματικών και στην επιστροφή του Μακαρίου.
* Γιαν Κόουρα, «Διχοτομημένη νήσος», εκδ. Αλεξάνδρεια, 2021, σελ. 162.
