Ηταν Ιούλιος του 1999 και είχα πάρει το αεροπλάνο από την Ουάσιγκτον για τη Βοστώνη. Η πτήση μας πέρασε πάνω από μια πανέμορφη τουριστική περιοχή, με τεράστιες παραλίες και χιλιάδες ξύλινες βίλες αποικιακού στυλ, στη σειρά λίγα μέτρα από τη θάλασσα. Σπάνιο θέαμα, κινηματογραφικό. Αυτό που μου έκανε όμως τη μεγαλύτερη εντύπωση από το παράθυρο του αεροπλάνου ήταν η φρενήρης κυκλοφορία σκαφών – γιοτ, ιστιοπλοϊκά, πλαστικά ταχύπλοα, ψαράδικα, φουσκωτά, τζετ σκι, πλοία της γραμμής. Εκατοντάδες πλεούμενα να κινούνται άναρχα σε μια στενή λωρίδα θάλασσας δίπλα σε αμμουδιές γεμάτες αυτοκίνητα και κόσμο, ενώ ακόμη και ελικόπτερα διασταυρώνονταν σε χαμηλό ύψος μεταφέροντας τουρίστες.
«Πού είμαστε;» ρώτησα τον διπλανό μου. «Μα στα Χάμπτονς», μου απάντησε με εμφανή απορία για την άγνοιά μου. Στα Χάμπτονς, το πιο περιζήτητο τουριστικό θέρετρο για την αμερικανική υψηλή κοινωνία. Αυτό, όμως, που εμένα μου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση στα λίγα λεπτά που παρακολουθούσα από το «φινιστρίνι» του αεροπλάνου, ήταν πώς ένα τόσο υπέροχο και θρυλικό μέρος μπορεί να φαίνεται τόσο αποκρουστικό από την κοσμοπλημμύρα και τον υπερβολικό τουρισμό.
Σήμερα η τουριστική κίνηση στη Μύκονο, στη Σαντορίνη και ίσως και στην Πάρο δεν θα διαφέρει πολύ από αυτή των Χάμπτονς, πριν από 25 χρόνια. Ετσι κι αλλιώς η Ελλάδα πάει πλέον από ρεκόρ σε ρεκόρ στις τουριστικές αφίξεις. Το 2023 ξεπέρασαν τα 32,7 εκατ. τουρίστες, σπάζοντας το προηγούμενο ρεκόρ των 31,1 εκατ. αφίξεων του 2019. Τα έσοδα της χώρας ξεπέρασαν τα 20 δισ. δολάρια το 2023, επιβεβαιώνοντας για μία ακόμη φορά ότι ο τουρισμός παραμένει η βαριά βιομηχανία της χώρας.
Επόμενο είναι ότι με τη συνεχή αυτή άνοδο του τουριστικού ρεύματος, που πλημμυρίζει για μήνες ξενοδοχεία, εστιατόρια, παραλίες και δρόμους, υπερκαλύπτοντας τη χωρητικότητα των οικισμών και ξεπερνώντας τα όρια όλων των υποδομών, η Ελλάδα να παρουσιάζει κάθε τέλος καλοκαιριού την εικόνα μιας λεηλατημένης χώρας. Βρώμικης, ταλαιπωρημένης και ξεπουπουλιασμένης.
Κι όσο η εκάστοτε κυβέρνηση, αλλά και οι παράγοντες του τουρισμού δεν παίρνουν αποφασιστικά μέτρα για να ανακόψουν αυτή τη μαζική τουριστική εισβολή, τόσο χειρότερη θα γίνεται η εικόνα – ζημιώνοντας κάθε χρόνο, όχι μόνο το ευαίσθητο ελληνικό τουριστικό προϊόν, αλλά και την όποια «μαγεία» εξακολουθεί να εκπέμπει ο μοναδικός αυτός τόπος.
Είναι εμφανές ότι όσο εξακολουθούμε να μετράμε την τουριστική επιτυχία με βάση τις αφίξεις κι όχι με βάση την ικανοποίηση που δημιουργεί στους ξένους ταξιδιώτες η ελληνική τουριστική εμπειρία, τόσο χειρότερα θα γίνονται τα πράγματα. Και τόσο θα σπρώχνεται ψηλότερα το ταβάνι του τουρισμού – κάποιοι ονειρεύονται 50.000.000 αφίξεις το 2050!
Ομως, η Ελλάδα δεν είναι Βραζιλία ή Αμερική. Τεράστιες χώρες με παραλίες χιλιομέτρων και πόλεις δεκάδων εκατομμυρίων, που μπορούν να υποδεχθούν χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα μαζικές αφίξεις εκατοντάδων χιλιάδων τουριστών κάθε μέρα. Η Ελλάδα είναι μια μικρή χώρα με εύθραυστη ομορφιά. Μια σταλιά ακρογιάλια, νησάκια σπαρμένα σε μια κλειστή θάλασσα μικρού μεγέθους, πανέμορφες αρχαιότητες – ολόκληρη η χώρα μία δαντέλα δουλεμένη στο χέρι.
Αυτό είναι το συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας. Η ακριβή και ευαίσθητη ομορφιά, η μοναδική αρχαία ιστορία που ξεπηδάει σε κάθε γωνιά της. Αν μπορέσουμε να την αποκαλύψουμε με κατάλληλο τρόπο στον ξένο τουρίστα, που δεν ενδιαφέρεται μόνο για ήλιο και θάλασσα, τότε θα τον μαγέψουμε για πάντα. Και θα τον κάνουμε να θέλει να έρχεται ολοένα συχνότερα για να ζήσει τη σπάνια εμπειρία που αυτός ο τόπος μπορεί να δώσει.
Ηδη πολλοί σημαντικοί ευρωπαϊκοί προορισμοί έχουν υψώσει φράγμα στον μαζικό τουρισμό –Φλωρεντία, Βενετία, Πορτοφίνο, Κάπρι, Μαγιόρκα, Βαρκελώνη, Μαδρίτη, Κανάρια Νησιά, Βρετάνη, Μασσαλία κ.λπ.– διότι αντιλαμβάνονται ότι το κόστος, οικολογικό, ανθρώπινο και τουριστικό, είναι πολύ μεγαλύτερο από το όφελος του μαζικού τουρισμού.
Σ’ αυτόν τον δρόμο πρέπει να κινηθεί όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και η Ελλάδα. Για να βάλει φρένο στην ασφυξία, στον συνωστισμό και την υποβάθμιση της καθημερινότητας στα νησιά. Δεν είναι δυνατόν στη Σαντορίνη και τη Μύκονο να προσεγγίζουν κάθε καλοκαίρι χιλιάδες κρουαζιερόπλοια αποβιβάζοντας για μερικές ώρες περίπου 3 εκατ. τουρίστες, οι οποίοι απλώς βγάζουν φωτογραφίες και δημιουργούν τεράστια προβλήματα μετακίνησης και συμβίωσης στο νησί.
Και πρέπει να δράσουμε αμέσως γιατί τα δύσκολα είναι μπροστά μας. Το 1995 οι τουρίστες παγκοσμίως ήταν περίπου 500 εκατ. Σήμερα έχουν ξεπεράσει το 1,5 δισ.
